Căn cứ kế hoạch thanh tra đã được Giám đốc Sở phê duyệt, từ ngày 10/9/2014 đến ngày 20/10/2014, Đoàn thanh tra đã trực tiếp thanh tra tại 05 doanh nghiệp, gồm: Công ty cổ phần khai thác đá Mỹ Lung tại mỏ đá Nhà Xe thuộc các xã: Mỹ Lung, Mỹ Lương, huyện Yên Lập; Công ty TNHH Tân Thành Minh tại địa điểm thực hiện dự án đầu tư khai thác, chế biến quặng Talc xã Thu Ngạc và xã Mỹ Thuận, huyện Tân Sơn; Xí nghiệp tư nhân xây dựng Liên Hợp tại  mỏ đá Dốc Kẹm Hem, xã Hương Cần, huyện Thanh Sơn; Công ty cổ phần xây dựng Thanh Vân tại mỏ đá Nước Hang, xã Hương Cần, huyện Thanh Sơn; Doanh nghiệp tư nhân Thành Phương tại mỏ Caolin - Disten xã Dị Nậu, huyện Tam Nông.

Đây là cuộc thanh tra mang tính toàn diện  trên cả 4 lĩnh vực: Quản lý tài nguyên đất, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường. Tập trung vào các đơn vị khai thác đá làm vật liệu thông thường và khai thác talc, Caolin - Disten. Đoàn thanh tra do Lãnh đạo Thanh tra Sở làm trưởng đoàn, có sự tham  gia của các phòng Quản lý Khoáng sản, phòng Quản lý tài nguyên Nước - KTTV, Chi cục Bảo vệ Môi trường và Thanh tra sở. Quá trình thanh tra có sự tham gia phối hợp trực tiếp của Lãnh đạo phòng Tài nguyên và Môi trường các huyện, Chủ tịch UBND và cán bộ địa chính các xã nơi có đối tượng được thanh tra.

Kết quả thanh tra cho thấy:

Về lĩnh vực Đất đai: Về cơ bản các doanh nghiệp chấp hành tương đối tốt các quy định của  pháp luật đất đai như  có đủ hồ sơ thủ tục pháp lý liên quan đến diện tích đất được giao, có quyết định giao đất của cấp có thẩm quyền, đã ký hợp đồng thuê đất, sử dụng đất đúng mục đích đối với diện tích đất được giao, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của chủ sử dụng đất đối với nhà nước. Tuy nhiên, còn có doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật đất đai, sử dụng đất sai mục đích như thuê đất trồng cây lâu năm của các hộ dân sử dụng làm bãi chứa quặng; chiếm đất để làm bãi chứa quặng thải.

 Về lĩnh vực Khoáng sản: Các Doanh nghiệp đều được cấp phép khai thác, hoạt động trong thời hạn của giấy phép khai thác. Vị trí, diện tích khu vực khai thác thực tế nằm trong khu vực được cấp phép khai thác, cơ bản đã thực hiện cắm mốc  giới mỏ. Tuy nhiên, kiểm tra thực tế, hầu hết doanh nghiệp đều có tồn tại là khai thác không đúng phương pháp khai thác đã được xác định trong thiết kế được duyệt, tầng tuyến khai thác không đảm bảo theo thiết kế. Cá biệt, có đơn vị khai thác không có tầng tuyến, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn cao.

 Về lĩnh vực bảo vệ môi trường: Các doanh nghiệp đã lập đủ  Báo cáo đánh giá tác động môi trường, bản cam kết đạt tiêu chuẩn môi trường,  cơ bản thực hiện chế độ quan trắc định kỳ, đã ký hợp đồng  vận chuyển chất thải nguy hại  với cơ quan có chức năng, ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường theo quy định. Tuy nhiên qua kiểm tra còn có những tồn tại như: Chưa lập Đề án cải tạo phục hồi môi trường sau khi được gia hạn giấy phép khai thác theo quy định; không có, hoặc có kho chứa chất thải nguy hại nhưng chưa đảm bảo đúng quy định.  Chưa  thực hiện thu gom các loại chất thải nguy hại phát sinh vào kho lưu giữ tạm thời. Trong kho chứa chất thải còn để lẫn chất thải nguy hại với chất thải thông thường; Chưa có biển cảnh báo tại kho lưu giữ tạm thời chất thải nguy hại theo quy định tại thông tư số 12/2011/TT-BTNMT; chưa thực hiện nghiêm túc việc lập báo cáo định kỳ về quản lý chất thải nguy hại theo quy định. Một số đơn vị đã thực hiện quan trắc, giám sát môi trường định kỳ, tuy nhiên kết quả thực hiện quan trắc không đúng theo nội dung tại bản cam kết bảo vệ môi trường được UBND huyện xác nhận (thiếu vị trí các nguồn thải phát sinh trong quá trình sản xuất, sơ đồ vị trí các điểm quan trắc lấy mẫu, tọa độ các điểm quan trắc lấy mẫu), còn có đơn vị chưa thực hiện nghiêm túc việc ký quỹ phục hồi môi trường trong khai thác.

Đối với lĩnh vực Tài nguyên nước: Yêu cầu  các doanh nghiệp phải chú trọng cải tạo, nạo vét và vận hành hệ thống thu gom nước mưa chảy tràn, nước tháo khô mỏ tại khu vực khai trường và khu vực bãi thải đảm bảo không gây xô lũ sạt lở ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và đời sống sinh hoạt của nhân dân xung quanh.

Quá trình thanh tra, Đoàn thanh tra đã lập biên bản với các doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính  trong lĩnh vực Khoáng sản và Đất đai đối với 3 đơn vị với tổng số tiền xử phạt hành chính 104 triệu đồng theo quy định tại Nghị định số 142/2013/NĐ-CP ngày 24/10/2013 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản; Nghị định số 105/2009/NĐ-CP ngày 11/11/2009 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai. Đồng thời yêu cầu các đơn vị phải lập cam kết khắc phục xong các tồn tại sai phạm trước ngày 31/12/2014, đặc biệt đối với các đơn vị có tồn tại về khai thác không đúng thiết kế phải triển khai thực hiện ngay việc bạt ngọn, cải tạo tầng tuyến đưa mỏ về trạng thái an toàn. Trong lĩnh vực môi trường, yêu cầu các doanh nghiệp phải thực hiện triệt để các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường theo đúng Báo cáo đánh giá tác động môi trường, bản cam kết đạt tiêu chuẩn môi trường được phê duyệt. Các doanh nghiệp đều có cam kết chấp khắc phục các tồn tại trên.

 Vấn đề đặt ra trong thời gian tới đối với các cơ quan quản lý nhà nước cần tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật cho các doanh nghiệp, làm tốt công tác hướng dẫn chuyên  môn nghiệp vụ cho cả đội ngũ làm công tác quản lý ở cả cấp huyện, cấp xã và Doanh nghiệp. Tăng cường hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là phát huy được vai trò kiểm tra, giám sát việc thực hiện các nội dung cam kết chấp hành các quy định của pháp luật  trong lĩnh vực khoáng sản đã ký kết giữa cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp.

 Đối với các doanh nghiệp, cần phải nghiên cứu đầy đủ các quy định của pháp luật có liên quan đến hoạt động của đơn vị để  đảm bảo sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm chung tay cùng cộng đồng thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường.