Nước dưới đất có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời  sống tự nhiên và xã hội con người. ở những nơi khí hậu khô hạn, vào mùa cạn khi nước trên bề mặt rất hiếm thì nước dưới đất trở nên nguồn cung cấp cực kỳ quý giá. Nước dưới đất thực chất là một loại khoáng sản lỏng, cung cấp cho các ngành công nghiệp, cho sinh hoạt dân dụng, phục vụ cho nông nghiệp. Quy lụât hoạt động và di chuyển của nước dưới đất có ảnh hưởng đến các công trình khai thác, kiến trúc xây dựng, giao thông .v.v..



Cần phân biệt nước dưới đất với nước ngầm mà chúng ta hay dùng để chỉ chung các loại nước không tồn tại trên mặt đất. Nước ngầm chỉ là một loại trong nước dưới đất. Nước ngầm được sử dụng cho khoảng 2 tỷ người trên thế giới. Nó được coi  là nguồn tài nguyên thiên nhiên sử dụng đơn giản nhất.



Nước dưới đất có thể chứa một lượng muối có lợi cho sức khoẻ. Khi nước dưới đất có chứa các nguyên tố hoá học với hàm lượng thích hợp thì nó trở thành một loại nước khoáng chữa bệnh hoặc giải khát có lợi cho sức khoẻ con người. Nước có nhiệt độ cao cũng là nguồn năng lượng quan trọng. Theo thống kê, nguồn năng lượng nhiệt của nước dưới đất tương đương với năng lượng của 2900 tỷ tấn than.



 Vậy nước dưới đất do đâu mà có? Nước dưới đất hình thành do mưa, nước của lớp băng phủ hoặc từ các tầng chứa nước của các sông hồ ngấm xuống.



- Nước dưới đất hình thành do hơi nước trong không khí ngưng tụ lại trong các lỗ hổng, khe nứt của đá. Quá trình xảy ra khi có sự không cân bằng giữa hơi nước trong không khí với hơi nước trong các đá. Khi nhiệt độ của lỗ hổng và khe nứt của đá thấp hơn ở ngoài không khí  thì nước ngưng tụ lại. Đó cũng là trường hợp có những thấu kính nước ngọt phân bố trong các hoang mạc.



- Nước dưới đất còn có nguồn gốc biển, hình thành cùng trầm tích biển, sau đó trải qua nhiều quá trình thành đá, quá trình kiến tạo... Nhiều nhà khoa học cũng khẳng định rằng nước ở vùng khoáng hoá cao (nước muối) cũng là có nguồn gốc biển. Nước biến đổi mạnh trong điều kiện nhiệt độ, áp suất cao.



- Nước dưới đất cũng có nguồn gốc nguyên sinh. Nước có nhiệt độ cao, có khí và các thành phần khác với các loại nước trên mặt đất. Hơi nước trong magma bốc lên trong các đứt gẫy, các khe nứt kiến tạo đến  vùng có nhiệt độ  lạnh thì lắng đọng lại, tập trung thành nước. Cũng có ý kiến giải thích sự đặc biệt trong thành phần nói trên như sau: nước ngấm thấu từ trên mặt xuống sâu, chạy qua vùng nhiệt độ cao và chứa nhiều thành phần khoáng hoá và các khí.



- Nước dưới đất có nguồn gốc thuỷ phân, nước phân giải tách ra từ các khoáng vật có chứa nước kết tinh.



Nước dưới đất có ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sống của con người. Ngoài những lợi ích to lớn, nước dưới đất còn có những ảnh hưởng tiêu cực. Về mặt tác dụng phá hoại, nước dưới đất chủ yếu là ăn ngầm (Tiềm thực) các đất đá xung quanh. Có cả tác dụng cơ học nhưng chủ yếu là tác dụng hoà tan đóng vai trò to lớn. Nước dưới đất  hoà tan các đất đá thành dung dịch vận chuyển đi và gây ra sự phá hoại. Phá hoại cơ học của nước dưới đất không lớn vì nó chảy chậm, lượng nước bé, không ồ ạt. Tuy vậy ở nơi đá có nhiều khe nứt bở rời, nước dưới đất có thể ngấm và chảy, mở rộng các khe nứt nẻ dần dần làm cho đá xê dịch sụp đổ. ở những chỗ có khe nứt lớn có hang động, nước dưới dưới đất có thể chảy ngầm với lưu lượng  và vận tốc lớn, thực sự là một dòng ngầm, do đó có thể phá hoại khoét rộng khe nứt hoặc hang động gây sụp lở đất đá.



     Phá hoại hoá học là có tác dụng ăn mòn phá hoại đối với đất đá của nước dưới đất. Hiện tượng này cũng xảy ra cả ở trên mặt. Kết quả là tạo ra các hang động  với địa hình đặc biệt gọi là địa hình cactơ (karst).



ở Việt Nam, trong khu vực Bắc Bộ đến Quảng Bình phát triển khá nhiều đá vôi. Do tác dụng hoà tan của nước nên hình thành các dạng địa hình cáctơ, các hang động, nhiều nơi trở thành danh lam thắng cảnh nổi tiếng như động Tam Thanh (Lạng Sơn), động Phong Nha (Quảng Bình), Chùa Hương.v.v.



Nước dưới đất mang các ion và các chất keo chứa trong nước đưa đến biển hoặc hồ ao. Thông thường trong điều kiện nhiệt độ tăng cao, áp suất lớn, tốc độ chảy nhanh, nước có chứa nhiều CO2 và các vật chất chứa axit thì nước dưới đất dễ vận chuyển. Các vật chất được vận chuyển có liên quan đến khí hậu và thành phần đất đá nơi nước đi qua. Nước dưới đất đi qua vùng khoáng sản kim loại nào thì vận chuyển các nguyên tố kim loại ấy.



Nước ô nhiễm có thể vận chuyển bệnh tật và mang hoá chất độc hại gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người...Trong nhiều trường hợp nước dưới đất sạch hơn nước mặt. Nước dưới đất thường được bảo vệ chống lại ô nhiễm từ bề mặt bởi đất và các tầng đá. Điều này giải thích tại sao hầu hết nước sinh hoạt ở nhiều nơi trên thế giới  là nước dưới đất. Tuy nhiên do tình trạng gia tăng dân số, sử dụng đất thay đổi và công nghiệp hoá nhanh chóng nước dưới đất đang đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nước dưới đất nhiễm bẩn chỉ có thể được khử sạch bằng một quá trình lâu dài. Xử lý nhanh chỉ là biện pháp mang tính tạm thời. Thực tế này đã được con người nhận thức trên toàn thế giới. Cộng đồng quốc tế và các nhà khoa học đang được khuyến khích để giúp đỡ tránh các hậu quả xấu, bảo vệ nguồn tài nguyên nước dưới đất quý hiếm và quản lý chặt chẽ để sử dụng bền vững lâu dài.



Nếu xã hội tiếp tục sử dụng tài nguyên nước ngầm quý hiếm mà không có bồi hoàn, thảm hoạ cạn kiệt nước dưới đất sẽ gia tăng. Chúng ta cần phải nhận thức đầy đủ về sự quý giá của nguồn tài nguyên nước dưới đất và cần chung tay quản lý sử dụng có hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên quý giá này. Các hành vi gây ô nhiễm nước dưới đất phải được phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời thích đáng theo quy định của pháp luật.