Hiện nay, việc tìm được nguồn nước đã khó nhưng để giữ được nó lại càng khó hơn. Ở một số nơi người dân đã có biện pháp giữ và tích nước tốt. Khi mùa xuân đang gõ cửa mỗi gia đình, ở miền xuôi, ngoài việc lấy nước trực tiếp từ các sông, ngòi, bà con còn đào giếng, tích trữ nước mưa trong các bể, chum vại... chuẩn bị đón Tết Nguyên đán. Bà con miền núi làm ruộng bậc thang, làm máng dẫn nước từ các con suối, tích trữ nước mưa...
Đã xuất hiện nhiều tấm gương giữ nước tốt trên các vùng khô hạn, thiếu nước. Đó là ông Lương Văn Râm, dân tộc Tày ở xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên (Lào Cai) có sáng kiến giữ và phân phối nước hợp lý, giúp 200 bà con làng trên xóm dưới được sử dụng nguồn nước sạch. Hay như ông Pả Bình, một cựu chiến binh ở thôn Pa Hy, xã Tàng Long, huyện Đakrông, Quảng Trị đã lặng lẽ nghiên cứu đưa nước về bản. Hiện hệ thống ống dẫn nước của ông đã cung cấp khoảng 50m3nước sạch/ngày đêm, đủ cho hơn 200 người trong bản Pa Hy sử dụng nước miễn phí. Rồi ông Nguyễn Thành Nhân, xã Tân Thành, huyện Lai Vung tỉnh Đồng Tháp đã có sáng kiến xây 3 trạm cấp nước có công suất 800 m3/ngày đêm phục vụ cho 2.500 hộ dân có nước sạch sinh hoạt. Có thể thấy rằng nguồn nước quý giá có thể bảo vệ, giữ gìn được bằng con người và cơ chế.
Trước thềm năm mới, Cục Quản lý TNN đang triển khai kế hoạch sửa đổi, bổ sung Luật Tài nguyên nước, thực hiện Chiến lược Quốc gia về TNN. Từ ngày 18 – 26/1/2007, Cục đã phối hợp với Sở TN&MT 57 tỉnh, thành phố tổ chức lớp tập huấn phương pháp điều tra, lấy mẫu nước và phân tích hàm lượng asen trong nguồn nước sinh hoạt, nâng cao nhận thức cộng đồng bảo vệ và giữ gìn nguồn nước.
Trong những chuyến đi thực tế, cán bộ quản lý TNN đã chứng kiến những cảnh tượng hết sức đau lòng, đó là giếng khoan ô nhiễm, các trạm cấp nước xây xong bỏ đó, bị sử dụng lãng phí hoặc chỉ dùng để... tưới cây. Ngay giữa Thủ đô, khi hàng trăm hộ dân còn đang thiếu nước sạch sinh hoạt, một số điểm rửa xe lại sử dụng nước sạch một cách lãng phí.
Chúng tôi đã đến thị trấn Tam Sơn, một trong bốn “rốn khát” nơi rẻo cao thuộc huyện Quản Bạ (Hà Giang), chứng kiến cảnh bà con không có nước để dùng, cây chết khô vì khát nước. Suối cạn, đất khô. 41.000 người dân ở đây đang chờ “giời” ban nước. Trước nhà nào cũng có ao dự trữ nước song đã lâu thiếu mưa nên cạn trơ. Đồng bào không đào giếng vì từ lâu đã quen dựa vào thời tiết. Hai năm trước, Cục Địa chất khoáng sản Việt Nam đã giúp Quản Bạ đầu tư 11 giếng khoan nhưng đến nay hầu hết không còn hoạt động.
Cuộc sống của bà con 11 xã đặc biệt khó khăn của vùng cao nguyên đá Lục Khu, huyện Hà Quảng, Cao Bằng càng khó khăn hơn vì thiếu nước. Cái đói không bằng cảnh thiếu nước sinh hoạt triền miên. Toàn xã có hơn 7.000 bể nước do Nhà nước đầu tư nhưng hầu như đã cạn kiệt. “Có lẽ không ở đâu mà nước lại quý và được tận dụng như ở nơi này: mỗi thau nước sau khi vo gạo, rửa rau tiếp tục được dùng để rửa chân tay, cho gia súc uống”, Bí thư Đảng ủy xã Lũng Nặm Mã Văn Thàng tâm sự. Suốt hàng chục năm qua, tìm nước cho Lục Khu luôn là bài toán khó. Huyện đã đầu tư hàng chục tỷ đồng khoan thăm dò nước nhưng trong hàng chục mũi khoan, chỉ 2 mũi có nước ở độ sâu hơn 100m.
Ở đồng bằng, nước sông hồ lại ô nhiễm trầm trọng. Tình trạng nhiễm asen trong nước ngầm hiện đang ở mức báo động. Tại một số khu vực của Hà Nội, Hà Nam, Hà Tây... người dân đang phải sống chung với những bể nước ngầm nhiễm asen. Và trong tháng 1/2007, lại có “báo động đỏ” về tình trạng nhiễm asen trong nước tại 4 tỉnh Long An, Đồng Tháp, An Giang và Kiên Giang của đồng bằng sông Cửu Long...
Những ngày giáp Tết, chúng tôi có dịp vê thôn Thống Nhất, xã Đông Lỗ, huyện Ứng Hòa (Hà Tây) đã chứng kiến cảnh bà con đang lo lắng vì phải sử dụng nước giếng khoan để rửa và gói bánh chưng xanh. Họ chỉ hy vọng vào xử lý nước giếng khoan bằng phương pháp lọc cát và giàn mưa để đảm bảo nước sử dụng trong những ngày đầu năm mới được an toàn.
Trước Tết Đinh Hợi, Bộ TN&MT đã triển khai hai đề án “Giảm thiếu Arsenic trong nguồn nước sinh hoạt ở Việt Nam” và “Điều tra đánh giá nguồn nước dưới đất các tỉnh miền núi và Trung du Bắc Bộ”. Hy vọng bà con vùng cao không còn cảnh thiếu nước và giảm thiểu sự nguy hại của asen trong nguồn nước sinh hoạt ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.
Đó là muốn giữ nước ngầm, chúng ta phải có chế độ bảo vệ nước mặt và giữ nước mưa vì nước mặt, nước mưa, quan hệ chặt chẽ với nhau. Bảo vệ nước mặt bằng việc khai thác, sử dụng tiết kiệm hiệu quả; tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường. Cần khai thác nước ngầm trên quy mô tập trung; trám, lấp giếng đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp tham gia bảo vệ môi trường nước, chuyển nhận thức thành hành động cụ thể.
Mùa xuân đến như một quy luật tất yếu của thiên nhiên với bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Giọt nước cũng vậy, nó sẽ trôi đi rồi lại quay về nếu như chúng ta tôn trọng quy luật bảo vệ nguồn nước - nguồn sống.
Tác giả bài viết: CIREN