Sản xuất trong nông nghiệp là một trong những nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường đất.
Chia sẻ:
Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta có chủ trương điều chỉnh cơ cấu sản xuất, phát triển khoa học công nghệ và mở rộng thị trường trong nông nghiệp, góp phần nâng cao đời sống và thay đổi bộ mặt nông thôn. Song, vấn nạn ô nhiễm môi trường do phân bón, thuốc trừ sâu và các nguồn chất thải khác từ trồng trọt và chăn nuôi cũng là mặt trái của sự phát triển này.
Với nhu cầu xã hội ngày càng phát triển cao đòi hỏi con người ngày càng sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để tăng năng suất sản lượng sản phẩm. Việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp nhiều và không hợp lý đã làm cho môi trường ngày càng xấu đi đặc biệt là đối với môi trường đất. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường đất trong sản xuất nông nghiệp đó là:
Ô nhiễm trong nguyên liệu sản xuất phân lân có chứa 3% Flo. Khoảng 50 - 60% lượng Flo này nằm lại trong phân bón. Khi bón nhiều phân lân sẽ làm tăng hàm lượng Flo trong đất và sẽ làm ô nhiễm đất. Bên cạnh đó còn phát sinh các chất thải của nhà máy sản xuất phân lân có chứa 96,9% các chất gây ô nhiễm mà chủ yếu là Flo. Khi bón đạm cho cây trồng, cây chỉ sử dụng được 40 - 60%, phần còn lại nằm trong đất và gây ô nhiễm đất.
Ô nhiễm thuốc bảo vệ thực vật : Thuốc bảo vệ thực vật có đặc điểm rất độc đối với mọi sinh vật; tồn dư lâu dài trong môi trường đất; tác dụng gây độc không phân biệt, nghĩa là gây chết tất cả những sinh vật có hại và có lợi trong môi trường đất.
Ngoài ra, hiện tượng thừa đạm sẽ làm cho bộ phận của cây, nhất là các cơ quan sinh trưởng sẽ phát triển mạnh, tạo thêm nguồn thức ăn cho nhiều loài vi sinh vật gây hại. Đạm thừa làm cho vỏ tế bào cây trở nên mỏng, tạo điều kiện dễ dàng cho một số loài vi sinh vật gây bệnh xâm nhập, kích thích một số loài vi sinh vật trong đất xâm nhập vào rễ và gây hại cho cây. Sâu bệnh xuất hiện nhiều làm số lần phun thuốc tăng theo cũng làm ô nhiễm môi trường.
Ô nhiễm do sử dụng phân hóa học: sử dụng phân bón không đúng kỹ thuật trong canh tác nông nghiệp nên hiệu lực phân bón thấp, có trên 50% lượng đạm, 50% lượng kali và xấp xỉ 80% lượng lân dư thừa trực tiếp hay gián tiếp gây ô nhiễm môi trường đất. Các loại phân vô cơ thuộc nhóm chua sinh lý như K2SO4, KCl, super photphat còn tồn dư axit, đã làm chua đất, nghèo kệt các cation kiềm và xuất hiện nhiều độc tố trong môi trường đất như ion Al3+, Fe3+, Mn2+ giảm hoạt tính sinh học của đất và năng suất cây trồng.
Tập quán sử dụng phân Bắc, phân chuồng tươi trong canh tác nông nghiệp còn phổ biến. Trong phân chuồng, phân bắc chưa hoai mục có chứa nhiều mầm bệnh cho người và gia súc và còn có thể gây hại cho rễ cây vì thế bón phân chuồng khi chưa hoai mục sẽ phản tác dụng.
Để đáp ứng mục tiêu bảo vệ và cải thiện môi trường chống ô nhiễm tài nguyên đất trong sản xuất nông nghiệp, trong thời gian tới cần triển khai thực hiện các giải pháp sau:
Tăng năng suất nông nghiệp thông qua việc tăng cường sử dụng các kiểu gen có năng suất cao, chống chịu sâu bệnh và thích ứng các điều kiện khó khăn, duy trì độ phì của đất, tính đa dạng của cây trồng, áp dụng luân canh cây trồng. Cần lai tạo ra những giống cây trồng kháng bệnh, ít sâu bệnh hại, chống chịu tốt đối với môi trường sống và nhanh chóng đưa vào thực tiễn sản xuất nông nghiệp.
Sử dụng hợp lý các hóa chất, thuốc trừ sâu trong nông nghiệp: kiểm tra, quản lý chặt chẽ các công ty thuốc bảo vệ thực vật; có những chế tài mạnh nhằm xử lý những cá nhân, tập thể gây ô nhiêm môi trường trong quá trình sản xuất, chế biến và phân phối tiêu thụ các loại thuốc bảo vệ thực vật. Nghiên cứu sản xuất thuốc trừ sâu từ nguồn gốc thực vật.
Tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường cho ngành sản xuất nông nghiệp biết về việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng đối tượng, đúng liều lượng) không vứt chai lọ bừa bãi, tran lan, cần thu gọn lại và tiêu hủy.
Vận động loại bỏ thói quen sử dụng phân Bắc chưa qua xử lý bằng công nghệ khí sinh học (biogas). Sử dụng phân bón hiệu quả.
Việc sản xuất sạch hơn trong ngành nông nghiệp, hướng tới một thế giới xanh, sạch và bền vững, cần có sự tham gia của cộng đồng; các cấp chính quyền Trung ương và địa phương để triển khai các giải pháp bảo vệ môi trường trong hoạt động nông nghiệp.
Với nhu cầu xã hội ngày càng phát triển cao đòi hỏi con người ngày càng sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để tăng năng suất sản lượng sản phẩm. Việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp nhiều và không hợp lý đã làm cho môi trường ngày càng xấu đi đặc biệt là đối với môi trường đất. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường đất trong sản xuất nông nghiệp đó là:
Ô nhiễm trong nguyên liệu sản xuất phân lân có chứa 3% Flo. Khoảng 50 - 60% lượng Flo này nằm lại trong phân bón. Khi bón nhiều phân lân sẽ làm tăng hàm lượng Flo trong đất và sẽ làm ô nhiễm đất. Bên cạnh đó còn phát sinh các chất thải của nhà máy sản xuất phân lân có chứa 96,9% các chất gây ô nhiễm mà chủ yếu là Flo. Khi bón đạm cho cây trồng, cây chỉ sử dụng được 40 - 60%, phần còn lại nằm trong đất và gây ô nhiễm đất.
Ô nhiễm thuốc bảo vệ thực vật : Thuốc bảo vệ thực vật có đặc điểm rất độc đối với mọi sinh vật; tồn dư lâu dài trong môi trường đất; tác dụng gây độc không phân biệt, nghĩa là gây chết tất cả những sinh vật có hại và có lợi trong môi trường đất.
Ngoài ra, hiện tượng thừa đạm sẽ làm cho bộ phận của cây, nhất là các cơ quan sinh trưởng sẽ phát triển mạnh, tạo thêm nguồn thức ăn cho nhiều loài vi sinh vật gây hại. Đạm thừa làm cho vỏ tế bào cây trở nên mỏng, tạo điều kiện dễ dàng cho một số loài vi sinh vật gây bệnh xâm nhập, kích thích một số loài vi sinh vật trong đất xâm nhập vào rễ và gây hại cho cây. Sâu bệnh xuất hiện nhiều làm số lần phun thuốc tăng theo cũng làm ô nhiễm môi trường.
Ô nhiễm do sử dụng phân hóa học: sử dụng phân bón không đúng kỹ thuật trong canh tác nông nghiệp nên hiệu lực phân bón thấp, có trên 50% lượng đạm, 50% lượng kali và xấp xỉ 80% lượng lân dư thừa trực tiếp hay gián tiếp gây ô nhiễm môi trường đất. Các loại phân vô cơ thuộc nhóm chua sinh lý như K2SO4, KCl, super photphat còn tồn dư axit, đã làm chua đất, nghèo kệt các cation kiềm và xuất hiện nhiều độc tố trong môi trường đất như ion Al3+, Fe3+, Mn2+ giảm hoạt tính sinh học của đất và năng suất cây trồng.
Tập quán sử dụng phân Bắc, phân chuồng tươi trong canh tác nông nghiệp còn phổ biến. Trong phân chuồng, phân bắc chưa hoai mục có chứa nhiều mầm bệnh cho người và gia súc và còn có thể gây hại cho rễ cây vì thế bón phân chuồng khi chưa hoai mục sẽ phản tác dụng.
Để đáp ứng mục tiêu bảo vệ và cải thiện môi trường chống ô nhiễm tài nguyên đất trong sản xuất nông nghiệp, trong thời gian tới cần triển khai thực hiện các giải pháp sau:
Tăng năng suất nông nghiệp thông qua việc tăng cường sử dụng các kiểu gen có năng suất cao, chống chịu sâu bệnh và thích ứng các điều kiện khó khăn, duy trì độ phì của đất, tính đa dạng của cây trồng, áp dụng luân canh cây trồng. Cần lai tạo ra những giống cây trồng kháng bệnh, ít sâu bệnh hại, chống chịu tốt đối với môi trường sống và nhanh chóng đưa vào thực tiễn sản xuất nông nghiệp.
Sử dụng hợp lý các hóa chất, thuốc trừ sâu trong nông nghiệp: kiểm tra, quản lý chặt chẽ các công ty thuốc bảo vệ thực vật; có những chế tài mạnh nhằm xử lý những cá nhân, tập thể gây ô nhiêm môi trường trong quá trình sản xuất, chế biến và phân phối tiêu thụ các loại thuốc bảo vệ thực vật. Nghiên cứu sản xuất thuốc trừ sâu từ nguồn gốc thực vật.
Tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường cho ngành sản xuất nông nghiệp biết về việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng lúc, đúng đối tượng, đúng liều lượng) không vứt chai lọ bừa bãi, tran lan, cần thu gọn lại và tiêu hủy.
Vận động loại bỏ thói quen sử dụng phân Bắc chưa qua xử lý bằng công nghệ khí sinh học (biogas). Sử dụng phân bón hiệu quả.
Việc sản xuất sạch hơn trong ngành nông nghiệp, hướng tới một thế giới xanh, sạch và bền vững, cần có sự tham gia của cộng đồng; các cấp chính quyền Trung ương và địa phương để triển khai các giải pháp bảo vệ môi trường trong hoạt động nông nghiệp.
Tác giả bài viết: Thu Hiền - Trung tâm Quan trắc và Bảo vệ MT