Một số nét khái quát về biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu xuất phát từ hiện tượng nóng lên toàn cầu và mực nước biển dâng cao do sự gia tăng hàm lượng khí nhà kính trong khí quyển.
Biến đổi khí hậu đang gây ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống trái đất. Nhiều khu vực trên thế giới sẽ nóng nhanh hơn nhiều lần, trong khi nhiều vùng lại bị lạnh đi, tạo nên tình trạng ẩm ướt cho trái đất. Nếu nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng thêm 10C thì lượng mưa trên thế giới sẽ tăng thêm 1%/năm. Tuy nhiên lượng mưa lại phân bố không đồng đều, khiến nhiều vùng bị mưa lớn, trong khi các vùng khác phải trải qua hạn hán. Những thay đổi trong chế độ mưa tác động mạnh mẽ đến nông nghiệp, quy hoạch lương thực, đời sống dân sinh...
Biến đổi khí hậu là thủ phạm gây ra sự gia tăng tần suất thiên tai, điển hình như đợt lũ khủng khiếp ở ấn Độ, Băng La Đet và Nê Pan năm 2007 đã làm hơn 400 người chết, 28 triệu người bị ảnh hưởng và hàng triệu ha đất nông nghiệp bị ngập chìm, gây mất mùa nghiêm trọng; đợt mưa lũ vừa qua ở miền Trung nước ta cũng là một điển hình ...
ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đã và đang làm gia tăng tỷ lệ bệnh tật như sốt rét, tiêu chảy, suy dinh dưỡng. Bình quân hàng năm trên thế giới có khoảng 150 nghìn người chết và 5 triệu người mắc các bệnh dịch này.
Theo công bố của Diễn đàn nhân đạo toàn cầu tháng 5/2009, biến đổi khí hậu đã cướp đi sinh mạng của khoảng 315 nghìn người và ảnh hưởng tới 325 triệu người mỗi năm. Ước tính sự đói nghèo, dịch bệnh và thảm họa - hậu quả của biến đổi khí hậu - còn nâng số người thiệt mạng và ảnh hưởng lên gấp đôi vào năm 2030. Dự đoán sẽ làm thiệt hại hơn 12 tỷ USD/năm và dự kiến sẽ tăng lên 340 tỷ USD vào năm 2030.
- Khái quát về tình hình biến đổi khí hậu toàn cầu:
+ Nhiệt độ nóng lên toàn cầu hiện nay với mức 0,740C trong 100 năm qua. Xu thế trong 50 năm tới là 0,130C/1 thập kỷ (tức 0,650C/50 năm tới). Thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan như Ennino, nắng nóng, bão, lụt... sẽ gia tăng nhanh chóng.
+ Mực nước biển tăng với tỷ lệ trung bình 1,8 mm/năm trong thời kỳ 1961-2003 và tăng nhanh hơn với tỷ lệ 3,1 mm/năm trong thời kỳ 1993 - 2003. Tổng cộng mực nước biển đã tăng lên 0,17 m trong 100 năm gần đây. (Băng ở Bắc Cực tan hàng năm thì chỉ bù đắp được khoảng 30% - 50% lượng mất đi).
+ Khí nhà kính: Tăng 31% tính từ năm 2005 so với thời kỳ tiền công nghiệp (năm 1800) và tăng gấp nhiều lần về mức khí CO2 tự nhiên trong khoảng 650 nghìn năm qua. Hàm lượng các khí nhà kính khác như mê tan, oxít nitơ tăng 151% và 17% vào năm 2005. Các nước giàu với 15% dân số toàn cầu nhưng tổng lượng phát thải CO2 chiếm 70% vào giai đoạn 1840 - 2004 và nay là 45%. Dự đoán đến cuối thế kỷ 21, hàm lượng CO2 sẽ tăng ít nhất gấp đôi so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Hiện tượng biến đổi khí hậu được xếp vào dạng vấn đề an ninh phi truyền thống và được xem như là một trong những thách thức lớn nhất đối với môi trường an ninh - phát triển toàn cầu trong những năm tới, khó lường, lâu dài còn có thể nghiêm trọng hơn cả chủ nghĩa khủng bố quốc tế. Các nước ven biển ở một số khu vực, bao gồm cả một số nước ở Đông Nam á (trong đó có Việt Nam) có thể là nơi phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu.
Dự đoán biến đổi khí hậu có thể gây ra thảm họa toàn cầu về thiên tai, môi trường, đe dọa mạng sống hàng triệu người, làm bùng nổ các làn sóng di cư, thậm chí đe dọa sự tồn tại của nhiều quốc gia ở vị trí thấp so với mực nước biển. Có dự báo cho rằng đến năm 2050 có khoảng 150 triệu người phải di dời khỏi các khu vực vùng duyên hải do nước biển dâng cao, bão lụt hoặc nước ngọt bị nhiễm mặn.
Biến đổi khí hậu có thể làm gia tăng sự khan hiếm và làm thay đổi quá trình phân bổ các tài nguyên thiết yếu và có tầm quan trọng chiến lược như nước, đất trồng trọt là thách thức cho an ninh lương thực, năng lượng, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Từ đó làm tăng nguy cơ bất ổn định, xung đột, khủng bố, làm sâu sắc thêm các mâu thuẫn chính trị xã hội ở nhiều nước. - Biến đổi khí hậu ở Việt Nam:
+ Trong khoảng 70 năm qua nhiệt độ trung bình năm tăng 0,70C.
+ Lượng mưa biến đổi không nhất quán, có nơi tăng, nơi giảm. Trong 2 thập kỷ gần đây, khu vực Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh có xu thế giảm, khu vực Đà Nẵng có xu thế tăng.
+ Hoạt động của bão trên biển Đông trong 4 thập niên qua có xu thế giảm về số cơn, nhưng cường độ cơn bão mạnh có xu hướng gia tăng. Hoạt động của bão phức tạp, khó dự đoán, kéo dài hơn, đặc biệt ở khu vực phía Nam.
+ Tần số hoạt động của không khí lạnh ở Bắc Bộ có xu hướng giảm rõ rệt trong 3 thập niên qua: Từ 288 đợt trong thập kỷ 1971 - 1980, 287 đợt trong thập kỷ 1981 - 1990, xuống còn 249 đợt trong thập kỷ 1991 - 2000.
+ Số ngày mưa phùn giảm đi rõ rệt trong 2 thập niên qua.
+ Mực nước biển trung bình tăng chủ yếu trong khoảng 50 năm với mức 2,5 - 3 cm/1 thập kỷ.
+ Hiện tượng Ennino và Lanina ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến nước ta trong thập kỷ từ 1991 - 2000.
+ Thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan tăng lên và biến động mạnh hơn: Số ngày rét đậm, rét hại giảm nhưng lại có đợt kéo dài kỷ lục. Ngày nắng nóng nhiều hơn. Hiện tượng mưa trái mùa, mưa lớn dị thường xảy ra nhiều hơn, nổi bật là các đợt mưa tháng 11 ở Hà Nội vào các năm 1984, 1996, 2008.
Biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng tới hầu hết các lĩnh vực kinh tế, đời sống xã hội ở nước ta.
Nguyên nhân của biến đổi khí hậu
Con người ngày càng sử dụng nhiều năng lượng, đặc biệt là năng lượng hóa thạch (than, dầu mỏ, khí đốt), qua đó thải càng nhiều vào khí quyển các chất khí gây hiệu ứng nhà kính. Theo tính toán việc sử dụng năng lượng hóa thạch đóng góp 46% vào sự nóng lên toàn cầu, phá rừng nhiệt đới đóng góp 18%, sản xuất nông nghiệp khoảng 9%... Như vậy hành động của con người là nguyên nhân chính gây nên tình trạng biến đổi khí hậu.
Như vậy, biến đổi khí hậu là thách thức rất lớn, đòi hỏi các quốc gia, các tổ chức quốc tế và toàn thể nhân loại phải khẩn trương, nỗ lực lớn lao, quyết liệt bằng các hành động cụ thể để ngăn chặn, hạn chế sự biến đổi của khí hậu, bảo vệ cuộc sống trên hành tinh của chúng ta.
Biến đổi khí hậu xuất phát từ hiện tượng nóng lên toàn cầu và mực nước biển dâng cao do sự gia tăng hàm lượng khí nhà kính trong khí quyển.
Biến đổi khí hậu đang gây ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống trái đất. Nhiều khu vực trên thế giới sẽ nóng nhanh hơn nhiều lần, trong khi nhiều vùng lại bị lạnh đi, tạo nên tình trạng ẩm ướt cho trái đất. Nếu nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng thêm 10C thì lượng mưa trên thế giới sẽ tăng thêm 1%/năm. Tuy nhiên lượng mưa lại phân bố không đồng đều, khiến nhiều vùng bị mưa lớn, trong khi các vùng khác phải trải qua hạn hán. Những thay đổi trong chế độ mưa tác động mạnh mẽ đến nông nghiệp, quy hoạch lương thực, đời sống dân sinh...
Biến đổi khí hậu là thủ phạm gây ra sự gia tăng tần suất thiên tai, điển hình như đợt lũ khủng khiếp ở ấn Độ, Băng La Đet và Nê Pan năm 2007 đã làm hơn 400 người chết, 28 triệu người bị ảnh hưởng và hàng triệu ha đất nông nghiệp bị ngập chìm, gây mất mùa nghiêm trọng; đợt mưa lũ vừa qua ở miền Trung nước ta cũng là một điển hình ...
ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đã và đang làm gia tăng tỷ lệ bệnh tật như sốt rét, tiêu chảy, suy dinh dưỡng. Bình quân hàng năm trên thế giới có khoảng 150 nghìn người chết và 5 triệu người mắc các bệnh dịch này.
Theo công bố của Diễn đàn nhân đạo toàn cầu tháng 5/2009, biến đổi khí hậu đã cướp đi sinh mạng của khoảng 315 nghìn người và ảnh hưởng tới 325 triệu người mỗi năm. Ước tính sự đói nghèo, dịch bệnh và thảm họa - hậu quả của biến đổi khí hậu - còn nâng số người thiệt mạng và ảnh hưởng lên gấp đôi vào năm 2030. Dự đoán sẽ làm thiệt hại hơn 12 tỷ USD/năm và dự kiến sẽ tăng lên 340 tỷ USD vào năm 2030.
- Khái quát về tình hình biến đổi khí hậu toàn cầu:
+ Nhiệt độ nóng lên toàn cầu hiện nay với mức 0,740C trong 100 năm qua. Xu thế trong 50 năm tới là 0,130C/1 thập kỷ (tức 0,650C/50 năm tới). Thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan như Ennino, nắng nóng, bão, lụt... sẽ gia tăng nhanh chóng.
+ Mực nước biển tăng với tỷ lệ trung bình 1,8 mm/năm trong thời kỳ 1961-2003 và tăng nhanh hơn với tỷ lệ 3,1 mm/năm trong thời kỳ 1993 - 2003. Tổng cộng mực nước biển đã tăng lên 0,17 m trong 100 năm gần đây. (Băng ở Bắc Cực tan hàng năm thì chỉ bù đắp được khoảng 30% - 50% lượng mất đi).
+ Khí nhà kính: Tăng 31% tính từ năm 2005 so với thời kỳ tiền công nghiệp (năm 1800) và tăng gấp nhiều lần về mức khí CO2 tự nhiên trong khoảng 650 nghìn năm qua. Hàm lượng các khí nhà kính khác như mê tan, oxít nitơ tăng 151% và 17% vào năm 2005. Các nước giàu với 15% dân số toàn cầu nhưng tổng lượng phát thải CO2 chiếm 70% vào giai đoạn 1840 - 2004 và nay là 45%. Dự đoán đến cuối thế kỷ 21, hàm lượng CO2 sẽ tăng ít nhất gấp đôi so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Hiện tượng biến đổi khí hậu được xếp vào dạng vấn đề an ninh phi truyền thống và được xem như là một trong những thách thức lớn nhất đối với môi trường an ninh - phát triển toàn cầu trong những năm tới, khó lường, lâu dài còn có thể nghiêm trọng hơn cả chủ nghĩa khủng bố quốc tế. Các nước ven biển ở một số khu vực, bao gồm cả một số nước ở Đông Nam á (trong đó có Việt Nam) có thể là nơi phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu.
Dự đoán biến đổi khí hậu có thể gây ra thảm họa toàn cầu về thiên tai, môi trường, đe dọa mạng sống hàng triệu người, làm bùng nổ các làn sóng di cư, thậm chí đe dọa sự tồn tại của nhiều quốc gia ở vị trí thấp so với mực nước biển. Có dự báo cho rằng đến năm 2050 có khoảng 150 triệu người phải di dời khỏi các khu vực vùng duyên hải do nước biển dâng cao, bão lụt hoặc nước ngọt bị nhiễm mặn.
Biến đổi khí hậu có thể làm gia tăng sự khan hiếm và làm thay đổi quá trình phân bổ các tài nguyên thiết yếu và có tầm quan trọng chiến lược như nước, đất trồng trọt là thách thức cho an ninh lương thực, năng lượng, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Từ đó làm tăng nguy cơ bất ổn định, xung đột, khủng bố, làm sâu sắc thêm các mâu thuẫn chính trị xã hội ở nhiều nước. - Biến đổi khí hậu ở Việt Nam:
+ Trong khoảng 70 năm qua nhiệt độ trung bình năm tăng 0,70C.
+ Lượng mưa biến đổi không nhất quán, có nơi tăng, nơi giảm. Trong 2 thập kỷ gần đây, khu vực Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh có xu thế giảm, khu vực Đà Nẵng có xu thế tăng.
+ Hoạt động của bão trên biển Đông trong 4 thập niên qua có xu thế giảm về số cơn, nhưng cường độ cơn bão mạnh có xu hướng gia tăng. Hoạt động của bão phức tạp, khó dự đoán, kéo dài hơn, đặc biệt ở khu vực phía Nam.
+ Tần số hoạt động của không khí lạnh ở Bắc Bộ có xu hướng giảm rõ rệt trong 3 thập niên qua: Từ 288 đợt trong thập kỷ 1971 - 1980, 287 đợt trong thập kỷ 1981 - 1990, xuống còn 249 đợt trong thập kỷ 1991 - 2000.
+ Số ngày mưa phùn giảm đi rõ rệt trong 2 thập niên qua.
+ Mực nước biển trung bình tăng chủ yếu trong khoảng 50 năm với mức 2,5 - 3 cm/1 thập kỷ.
+ Hiện tượng Ennino và Lanina ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến nước ta trong thập kỷ từ 1991 - 2000.
+ Thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan tăng lên và biến động mạnh hơn: Số ngày rét đậm, rét hại giảm nhưng lại có đợt kéo dài kỷ lục. Ngày nắng nóng nhiều hơn. Hiện tượng mưa trái mùa, mưa lớn dị thường xảy ra nhiều hơn, nổi bật là các đợt mưa tháng 11 ở Hà Nội vào các năm 1984, 1996, 2008.
Biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng tới hầu hết các lĩnh vực kinh tế, đời sống xã hội ở nước ta.
Nguyên nhân của biến đổi khí hậu
Con người ngày càng sử dụng nhiều năng lượng, đặc biệt là năng lượng hóa thạch (than, dầu mỏ, khí đốt), qua đó thải càng nhiều vào khí quyển các chất khí gây hiệu ứng nhà kính. Theo tính toán việc sử dụng năng lượng hóa thạch đóng góp 46% vào sự nóng lên toàn cầu, phá rừng nhiệt đới đóng góp 18%, sản xuất nông nghiệp khoảng 9%... Như vậy hành động của con người là nguyên nhân chính gây nên tình trạng biến đổi khí hậu.
Như vậy, biến đổi khí hậu là thách thức rất lớn, đòi hỏi các quốc gia, các tổ chức quốc tế và toàn thể nhân loại phải khẩn trương, nỗ lực lớn lao, quyết liệt bằng các hành động cụ thể để ngăn chặn, hạn chế sự biến đổi của khí hậu, bảo vệ cuộc sống trên hành tinh của chúng ta.
Tác giả bài viết: Trần Xuân Hải - Phó Giám đốc Sở TN và MT