Trên cơ sở quy định của pháp luật về đất đai hiện hành, chúng tôi biên tập các nội dung yêu cầu cần thực hiện trong quá trình thanh kiểm tra đối với các tổ chức sử dụng đất nông, lâm nghiệp (gọi chung là nông, lâm trường) như sau:

1- Về điều kiện pháp lý sử dụng đất của tổ chức:

a) Xác định rõ nguồn gốc sử dụng đất: diện tích đất được Nhà nước giao, cho thuê; diện tích nhận chuyển nhượng; diện tích tự khai phá (lấn, chiếm); nguồn gốc khác...

b) Thủ tục pháp lý đã thực hiện và giấy tờ pháp lý về quyền sử dụng đất hiện có theo từng nguồn gốc:

- Trường hợp nguồn gốc được giao đất, cho thuê đất không thu tiền hoặc tự khai phá: làm rõ tình hình, kết quả thực hiện thủ tục theo quy định tại Thông tư số 04/2005/TT-BTNMT và Thông tư số 07/2015/TT-BNTMT: việc rà soát hiện trạng; lập quy hoạch (nay là phương án) sử dụng đất; giao đất, cho thuê đất; xác định ranh giới, cắm mốc giới sử dụng, đo đạc, đăng ký đất đai, cấp GCN sau khi sắp xếp NLT;

- Trường hợp nhận chuyển nhượng: làm rõ tình hình, kết quả thực hiện thủ tục đăng ký biến động; GCN đã cấp, chỉnh lý;

c) Chế độ sử dụng đất ghi trong GCNQSD  đất đã cấp về: hình thức giao đất, cho thuê đất; thời hạn sử dụng đất;

d) Việc thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai:

- Xác định các khoản nghĩa vụ tài chính phải nộp (đối với trường hợp đã chuyển sang thuê đất hoặc giao đất có thu tiền) theo thông báo của cơ quan thuế, tài chính; số tiền đã nộp; số tiền còn nợ;

- Trường hợp được miễn, giảm phải có quyết định miễn hoặc giảm của cơ quan thuế. Trường hợp được chậm nộp phải có văn bản cho phép của UBND cấp thẩm quyền phù hợp với quy định của pháp luật.

đ) Xác định trách nhiệm của NLT; UBND và cơ quan quản lý đất đai các cấp về những tồn tại trong việc thực hiện các thủ tục pháp lý về đất đai; 

2. Việc quản lý, sử dụng đất, cần phải kiểm tra:

a) Việc thực hiện trách nhiệm quản lý quỹ đất của nông, lâm trường:

- Tổng diện tích đang quản lý, sử dụng Tình hình tăng giảm diện tích đất thuộc trách nhiệm quản lý của nông, lâm trường sau khi được giao, được thuê (trừ diện tích đã bàn giao cho địa phương theo quy định; diện tích Nhà nước đã thu hồi giao cho đối tượng khác); 

- Làm rõ nguyên nhân tăng, giảm: phải xác định được diện tích để bị lấn, bị chiếm; chuyển nhượng; giao đất trái thẩm quyền cho hộ gia đình, cá nhân làm nhà ở và nguyên nhân khác mà NLT không còn quản lý được;

- Xác định giá trị diện tích đất để thất thoát;

- Trách nhiệm của NLT; UBND và cơ quan quản lý đất đai các cấp; các tổ chức, cá nhân khác trong việc để thất thoát quỹ đất;

b) Mục đích sử dụng đất hiện trạng so với giấy tờ pháp lý về quyền sử dụng đất hiện có và quy hoach SDĐ được UBND tỉnh phê duyệt; trong đó chú trọng:

- Xác định rõ diện tích từng loại đất đang sử dụng đúng mục đích, không đúng mục đích (chú trọng việc chuyển mục đích sử dụng đất sang sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp); thời điểm sử dụng vào mục đích khác.

- Trường hợp sử dụng đất để cho cán bộ, nhân viên làm nhà ở thì phải xác định: diện tích đất và thời điểm chuyển sang làm nhà ở; số lượng hộ gia đình, cá nhân sử dụng; việc thu tiền sử dụng đất của gia đình, cá nhân; giấy tờ liên quan (nếu có);

c) Việc thực hiện quy định về khoán sử dụng đất của nông lâm trường:

- Việc xây dựng phương án sản xuất kinh doanh trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi giao khoán theo qui định tại Nghị định số 135/2005/NĐ-CP; 

- Đối tượng giao khoán đất; 

- Các hình thức khoán đã thực hiện và diện tích kèm theo; vai trò, trách nhiệm của NLT trong quá trình khoán đất theo từng hình thức, (trong đó chú trọng những trường hợp đã khoán trắng, bán vườn cây); 

- Tình hình sử dụng đất của người nhận khoán (mục đích sử dụng đất, cho thuê, cho mượn, chuyển nhượng đất nhận khoán);

- Việc quản lý sử dụng đất của NLT đối với người nhận khoán (việc kiểm tra, xử lý vi phạm trong sử dụng đất của bên nhận khoán); hồ sơ quản lý đất giao khoán (hợp đồng, bản đồ, sổ sách) theo qui định tại Nghị định số 135/2005/NĐ-CP; tình hình thực hiện nghĩa vụ tài chính của người nhận khoán theo hợp đồng khoán; 

c) Việc liên doanh, liên kết, góp vốn với đơn vị khác để sử dụng đất: xác định rõ diện tích đất mà NLT đang sử dụng để liên doanh, góp vốn; hình thức liên doanh, góp vốn; điều kiện góp vốn bằng quyền sử dụng đất; thủ tục pháp lý đã thực hiện đối với trường hợp góp vốn bằng quyền sử dụng đất;

d) Viêc cho thuê, cho mượn đất: xác định rõ diện tích đất mà NLT đang cho thuê, cho mượn đất; thời gian cho thuê, cho mượn; đối tượng đang thuê, mượn; hồ sơ, giấy tờ quản lý đất cho thuê, cho mượn; kế hoạch sử dụng đất ả năng thu hồi đất cho thuê, cho mượn

đ) Việc chậm sử dụng đất: xác định rõ diện tích đất chưa sử dụng; lý do chưa sử dụng; kế hoạch sử dụng hoặc bàn giao cho địa phương quỹ đất này;

3. Tình trạng tranh chấp và giải quyết đất đai: xác định được số lượng trường hợp, diện tích, đối tượng đang tranh chấp; thời gian tranh chấp; nguyên nhân tranh chấp; tình hình giải quyết tranh chấp của NLT, UBND các cấp

4- Tình hình thực hiện thanh tra, kiểm tra, và việc thực hiện kết luận thanh tra, xử lý vi phạm về quản lý, sử dụng đất tại các NLT. quản lý của nông, lâm trường sau khi được giao, được thuê (trừ diện tích đã bàn giao cho địa phương theo quy định; diện tích Nhà nước đã thu hồi giao cho đối tượng khác); 

- Làm rõ nguyên nhân tăng, giảm: phải xác định được diện tích để bị lấn, bị chiếm; chuyển nhượng; giao đất trái thẩm quyền cho hộ gia đình, cá nhân làm nhà ở và nguyên nhân khác mà NLT không còn quản lý được;

- Xác định giá trị diện tích đất để thất thoát;

- Trách nhiệm của NLT; UBND và cơ quan quản lý đất đai các cấp; các tổ chức, cá nhân khác trong việc để thất thoát quỹ đất;

b) Mục đích sử dụng đất hiện trạng so với giấy tờ pháp lý về quyền sử dụng đất hiện có và quy hoach SDĐ được UBND tỉnh phê duyệt; trong đó chú trọng:

- Xác định rõ diện tích từng loại đất đang sử dụng đúng mục đích, không đúng mục đích (chú trọng việc chuyển mục đích sử dụng đất sang sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp); thời điểm sử dụng vào mục đích khác.

- Trường hợp sử dụng đất để cho cán bộ, nhân viên làm nhà ở thì phải xác định: diện tích đất và thời điểm chuyển sang làm nhà ở; số lượng hộ gia đình, cá nhân sử dụng; việc thu tiền sử dụng đất của gia đình, cá nhân; giấy tờ liên quan (nếu có);

c) Việc thực hiện quy định về khoán sử dụng đất của nông lâm trường:

- Việc xây dựng phương án sản xuất kinh doanh trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi giao khoán theo qui định tại Nghị định số 135/2005/NĐ-CP; 

- Đối tượng giao khoán đất; 

- Các hình thức khoán đã thực hiện và diện tích kèm theo; vai trò, trách nhiệm của NLT trong quá trình khoán đất theo từng hình thức, (trong đó chú trọng những trường hợp đã khoán trắng, bán vườn cây); 

- Tình hình sử dụng đất của người nhận khoán (mục đích sử dụng đất, cho thuê, cho mượn, chuyển nhượng đất nhận khoán);

- Việc quản lý sử dụng đất của NLT đối với người nhận khoán (việc kiểm tra, xử lý vi phạm trong sử dụng đất của bên nhận khoán); hồ sơ quản lý đất giao khoán (hợp đồng, bản đồ, sổ sách) theo qui định tại Nghị định số 135/2005/NĐ-CP; tình hình thực hiện nghĩa vụ tài chính của người nhận khoán theo hợp đồng khoán; 

c) Việc liên doanh, liên kết, góp vốn với đơn vị khác để sử dụng đất: xác định rõ diện tích đất mà NLT đang sử dụng để liên doanh, góp vốn; hình thức liên doanh, góp vốn; điều kiện góp vốn bằng quyền sử dụng đất; thủ tục pháp lý đã thực hiện đối với trường hợp góp vốn bằng quyền sử dụng đất;

d) Viêc cho thuê, cho mượn đất: xác định rõ diện tích đất mà NLT đang cho thuê, cho mượn đất; thời gian cho thuê, cho mượn; đối tượng đang thuê, mượn; hồ sơ, giấy tờ quản lý đất cho thuê, cho mượn; kế hoạch sử dụng đất ả năng thu hồi đất cho thuê, cho mượn

đ) Việc chậm sử dụng đất: xác định rõ diện tích đất chưa sử dụng; lý do chưa sử dụng; kế hoạch sử dụng hoặc bàn giao cho địa phương quỹ đất này;

3. Tình trạng tranh chấp và giải quyết đất đai: xác định được số lượng trường hợp, diện tích, đối tượng đang tranh chấp; thời gian tranh chấp; nguyên nhân tranh chấp; tình hình giải quyết tranh chấp của NLT, UBND các cấp

4- Tình hình thực hiện thanh tra, kiểm tra, và việc thực hiện kết luận thanh tra, xử lý vi phạm về quản lý, sử dụng đất tại các NLT.