Quy hoạch sử dụng đất được lập dựa trên định hướng mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của vùng quy hoạch, quy hoạch phát triển của các ngành, các lĩnh vực có liên quan. Quy hoạch sử dụng đất phải đảm bảo tính kinh tế, tính kỹ thuật và tính pháp chế.
Mục tiêu chung của quy hoạch sử dụng đất là tăng năng suất, sản lượng chung của từng ngành và toàn bộ các ngành kinh tế, bảo vệ toàn diện các hoạt động môi trường sinh thái trên địa bàn, quy hoạch đồng thời đảm bảo tính thống nhất với quy hoạch của cấp trên.
Tài nguyên đất đai có hạn, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thì đa dạng, phong phú và phát triển vô hạn. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quy luật tất yếu để đưa xã hội phát triển. Nhưng không vì mục tiêu ngay trước mắt cho phát triển “nhảy cóc”, phát triển”quá nóng” mà hủy hoại đất, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững của toàn xã hội.
Thực trạng quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Phú Thọ:
Tỉnh Phú Thọ trong những năm qua đã có những bước phát triển kinh tế khá cao, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đem lại những kết quả khả quan, có thêm nhiều việc làm và đưa mức sống bình quân của nhân dân nâng lên. Công tác quy hoạch sử dụng đất các cấp đã được quan tâm chỉ đạo và tổ chức thực hiện, cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của tỉnh. Kết quả như sau:
- Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh được thực hiện từ năm 1998 và năm 2003 đã được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội đến năm 2010.
- Toàn tỉnh có 10 huyện (không bao gồm huyện Tân Sơn mới thành lập năm 2007) đã được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010.
- Quy hoạch sử dụng đất TP.Việt Trì và TX.Phú Thọ giai đoạn 2007 - 2015 đã được lập cơ bản hoàn thành, hiện chờ các cấp phê duyệt.
- Quy hoạch sử dụng đất cấp xã: Toàn tỉnh có 250 xã, đã có 243 xã được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010, đạt 97,2% số xã trong toàn tỉnh. Số xã còn lại chưa lập quy hoạch sử dụng đất đều nằm trên địa bàn TP.Việt Trì.
- Quy hoạch sử dụng đất các phường, thị trấn: Toàn tỉnh có 14 phường và 10 thị trấn (huyện Thanh Thủy và huyện Tân Sơn chưa có thị trấn), đã có 1 phường và 9 thị trấn được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010, đạt tỷ lệ 41,7% số phường, thị trấn. Có 3 phường thuộc TP.Việt Trì đã lập quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2004 - 2010, hoàn thành việc lập quy hoạch sử dụng đất từ năm 2005 nhưng chưa được phê duyệt. Các phường còn lại thuộc TP.Việt Trì và TX.Phú Thọ đã được UBND tỉnh phê duyệt dự án lập quy hoạch giai đoạn 2007 - 2015, song chưa được triển khai vì lý do chưa có nguồn kinh phí cho thực hiện. Thị trấn Hùng Sơn - huyện Lâm Thao do mới được thành lập nên đang xây dựng dự án lập quy hoạch trình các cấp phê duyệt để tổ chức thực hiện.
Những kết quả đạt được trong quy hoạch sử dụng đất:
Công tác lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấp huyện đã đi vào nề nếp và trở thành cơ sở quan trọng để định hướng cho phát triển thống nhất và đồng bộ của các cấp, các ngành. Quy hoạch sử dụng đất các xã, thị trấn, phường đã cụ thể hóa của quy hoạch cấp trên, là cơ sở pháp lý cho thu hồi đất, giao đất, đấu giá đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất... đã góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội của địa bàn quy hoạch.
Việc tổ chức triển khai thực hiện quy hoạch sử dụng đất đã nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về đất đai và nâng cao hiệu quả sử dụng đất của người sử dụng đất. Các quỹ đất trong quy hoạch sử dụng đất là cơ bản phù hợp với quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế của toàn xã hội.
Về kỹ thuật: Công tác lập quy hoạch sử dụng đất đã tuân thủ theo các quy định của Luật Đất đai và các Thông tư hướng dẫn kèm theo. Bản đồ hiện trạng và bản đồ quy hoạch sử dụng đất được sử dụng trên nền bản đồ địa chính và được thực hiện theo quy trình công nghệ số.
Những tồn tại trong quy hoạch sử dụng đất:
Cơ sở để lập quy hoạch sử dụng đất là dựa trên định hướng phát triển kinh tế - xã hội theo các văn bản của Đảng và Chính quyền cấp quy hoạch đều có đủ, song định hướng chiến lược cơ bản hoặc quy hoạch phát triển của từng ngành để phát triển lâu dài liên quan đến quỹ đất còn thiếu.
Sự chỉ đạo tổ chức lập quy hoạch sử dụng đất của các cấp, các ngành còn chưa kiên quyết. Nhận thức về vai trò quy hoạch sử dụng đất còn chưa đồng đều ở lãnh đạo cấp chính quyền.
Nội dung quy hoạch sử dụng đất còn bị áp đặt bởi ý chí chủ quan của cấp lãnh đạo, thiếu tính chặt chẽ nên dẫn đến tình trạng quy hoạch treo, đất để trống theo quy hoạch trong thời gian dài.
Công tác đền bù, giải phóng mặt bằng để hoàn thành theo quy hoạch còn kéo dài, cơ chế chính sách còn chưa phù hợp với nền kinh tế thị trường. Việc để các nhà đầu tư tự thỏa thuận đền bù với người sử dụng đất đã phá vỡ giá đất do Tỉnh ban hành, gây khó khăn cho giải phóng mặt bằng các dự án về sau.
Trong quy hoạch sử dụng đất, các quỹ đất do các lâm trường quản lý chưa được rà soát kịp thời, đầy đủ. Quy hoạch sử dụng đất của các ngành chưa ổn định.
Chất lượng và hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất thấp, chưa phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tính khả thi thấp nên thường phải điều chỉnh lại quy hoạch do việc dự báo phát triển kinh tế - xã hội chưa chính xác. Kế hoạch sử dụng đất chưa trở thành vai trò quan trọng trong cơ quan quản lý sử dụng đất. Công tác thanh tra thực hiện lập quy hoạch sử dụng đất chưa được quan tâm.
Định mức kinh tế kỹ thuật cho công tác lập quy hoạch sử dụng đất còn chưa điều chỉnh kịp thời. Kinh phí cho lập quy hoạch sử dụng đất còn chưa kịp thời và chưa thống nhất cho cơ quan chủ đầu tư thực hiện ở cấp xã, phường, thị trấn.
Công tác xét duyệt các dự án lập quy hoạch sử dụng đất phức tạp, kéo dài và không kịp thời.
Những đề xuất giải pháp thực hiện quy hoạch sử dụng đất trong thời gian tới:
- Tỉnh cần có văn bản quy định về quy hoạch sử dụng đất là dự báo có tính pháp lý cho việc sử dụng đất và được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với thực tiễn phát triển của các ngành, các cấp đồng thời mọi người sử dụng đất phải tuân theo quy hoạch sử dụng đất. Lập quy hoạch sử dụng đất và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất là trách nhiệm của cơ quan Nhà nước các cấp; cấp tỉnh đầu tư cho lập quy hoạch, lập điều chỉnh quy hoạch đối với quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấphuyện (thị, thành); cấp huyện đầu tư cho lập quy hoạch, lập điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cho cấp xã (phường, thị trấn). Tỉnh cần có các quy định về bảo vệ đất chuyên trồng lúa nước, đất lâm nghiệp có rừng, bảo vệ môi trường sinh thái và phát triển bền vững.
- Lập quy hoạch sử dụng đất là hoạt động mang tính sự nghiệp kinh tế phải do các cơ quan chuyên môn quản lý và do các đơn vị có chuyên môn thực hiện.
- Lập quy hoạch sử dụng đất cần thiết phải coi trọng kết quả của công tác đánh giá phân hạng đất để bảo vệ quỹ đất cho phát triển nông - lâm nghiệp bền vững.
- Sau khi lập quy hoạch sử dụng đất đã được cấp có thẩm quyền xét duyệt cần phải được công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để các tổ chức sử dụng đất và nhân dân biết. Thực hiện tốt việc thanh tra, kiểm tra, theo dõi thực hiện quy hoạch, khắc phục tình trạng quy hoạch treo, kịp thời đề xuất - điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cho phù hợp với nhu cầu và khả năng sử dụng đất.
Mục tiêu chung của quy hoạch sử dụng đất là tăng năng suất, sản lượng chung của từng ngành và toàn bộ các ngành kinh tế, bảo vệ toàn diện các hoạt động môi trường sinh thái trên địa bàn, quy hoạch đồng thời đảm bảo tính thống nhất với quy hoạch của cấp trên.
Tài nguyên đất đai có hạn, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thì đa dạng, phong phú và phát triển vô hạn. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quy luật tất yếu để đưa xã hội phát triển. Nhưng không vì mục tiêu ngay trước mắt cho phát triển “nhảy cóc”, phát triển”quá nóng” mà hủy hoại đất, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững của toàn xã hội.
Thực trạng quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Phú Thọ:
Tỉnh Phú Thọ trong những năm qua đã có những bước phát triển kinh tế khá cao, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đem lại những kết quả khả quan, có thêm nhiều việc làm và đưa mức sống bình quân của nhân dân nâng lên. Công tác quy hoạch sử dụng đất các cấp đã được quan tâm chỉ đạo và tổ chức thực hiện, cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của tỉnh. Kết quả như sau:
- Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh được thực hiện từ năm 1998 và năm 2003 đã được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội đến năm 2010.
- Toàn tỉnh có 10 huyện (không bao gồm huyện Tân Sơn mới thành lập năm 2007) đã được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010.
- Quy hoạch sử dụng đất TP.Việt Trì và TX.Phú Thọ giai đoạn 2007 - 2015 đã được lập cơ bản hoàn thành, hiện chờ các cấp phê duyệt.
- Quy hoạch sử dụng đất cấp xã: Toàn tỉnh có 250 xã, đã có 243 xã được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010, đạt 97,2% số xã trong toàn tỉnh. Số xã còn lại chưa lập quy hoạch sử dụng đất đều nằm trên địa bàn TP.Việt Trì.
- Quy hoạch sử dụng đất các phường, thị trấn: Toàn tỉnh có 14 phường và 10 thị trấn (huyện Thanh Thủy và huyện Tân Sơn chưa có thị trấn), đã có 1 phường và 9 thị trấn được lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010, đạt tỷ lệ 41,7% số phường, thị trấn. Có 3 phường thuộc TP.Việt Trì đã lập quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2004 - 2010, hoàn thành việc lập quy hoạch sử dụng đất từ năm 2005 nhưng chưa được phê duyệt. Các phường còn lại thuộc TP.Việt Trì và TX.Phú Thọ đã được UBND tỉnh phê duyệt dự án lập quy hoạch giai đoạn 2007 - 2015, song chưa được triển khai vì lý do chưa có nguồn kinh phí cho thực hiện. Thị trấn Hùng Sơn - huyện Lâm Thao do mới được thành lập nên đang xây dựng dự án lập quy hoạch trình các cấp phê duyệt để tổ chức thực hiện.
Những kết quả đạt được trong quy hoạch sử dụng đất:
Công tác lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấp huyện đã đi vào nề nếp và trở thành cơ sở quan trọng để định hướng cho phát triển thống nhất và đồng bộ của các cấp, các ngành. Quy hoạch sử dụng đất các xã, thị trấn, phường đã cụ thể hóa của quy hoạch cấp trên, là cơ sở pháp lý cho thu hồi đất, giao đất, đấu giá đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất... đã góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội của địa bàn quy hoạch.
Việc tổ chức triển khai thực hiện quy hoạch sử dụng đất đã nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về đất đai và nâng cao hiệu quả sử dụng đất của người sử dụng đất. Các quỹ đất trong quy hoạch sử dụng đất là cơ bản phù hợp với quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế của toàn xã hội.
Về kỹ thuật: Công tác lập quy hoạch sử dụng đất đã tuân thủ theo các quy định của Luật Đất đai và các Thông tư hướng dẫn kèm theo. Bản đồ hiện trạng và bản đồ quy hoạch sử dụng đất được sử dụng trên nền bản đồ địa chính và được thực hiện theo quy trình công nghệ số.
Những tồn tại trong quy hoạch sử dụng đất:
Cơ sở để lập quy hoạch sử dụng đất là dựa trên định hướng phát triển kinh tế - xã hội theo các văn bản của Đảng và Chính quyền cấp quy hoạch đều có đủ, song định hướng chiến lược cơ bản hoặc quy hoạch phát triển của từng ngành để phát triển lâu dài liên quan đến quỹ đất còn thiếu.
Sự chỉ đạo tổ chức lập quy hoạch sử dụng đất của các cấp, các ngành còn chưa kiên quyết. Nhận thức về vai trò quy hoạch sử dụng đất còn chưa đồng đều ở lãnh đạo cấp chính quyền.
Nội dung quy hoạch sử dụng đất còn bị áp đặt bởi ý chí chủ quan của cấp lãnh đạo, thiếu tính chặt chẽ nên dẫn đến tình trạng quy hoạch treo, đất để trống theo quy hoạch trong thời gian dài.
Công tác đền bù, giải phóng mặt bằng để hoàn thành theo quy hoạch còn kéo dài, cơ chế chính sách còn chưa phù hợp với nền kinh tế thị trường. Việc để các nhà đầu tư tự thỏa thuận đền bù với người sử dụng đất đã phá vỡ giá đất do Tỉnh ban hành, gây khó khăn cho giải phóng mặt bằng các dự án về sau.
Trong quy hoạch sử dụng đất, các quỹ đất do các lâm trường quản lý chưa được rà soát kịp thời, đầy đủ. Quy hoạch sử dụng đất của các ngành chưa ổn định.
Chất lượng và hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất thấp, chưa phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tính khả thi thấp nên thường phải điều chỉnh lại quy hoạch do việc dự báo phát triển kinh tế - xã hội chưa chính xác. Kế hoạch sử dụng đất chưa trở thành vai trò quan trọng trong cơ quan quản lý sử dụng đất. Công tác thanh tra thực hiện lập quy hoạch sử dụng đất chưa được quan tâm.
Định mức kinh tế kỹ thuật cho công tác lập quy hoạch sử dụng đất còn chưa điều chỉnh kịp thời. Kinh phí cho lập quy hoạch sử dụng đất còn chưa kịp thời và chưa thống nhất cho cơ quan chủ đầu tư thực hiện ở cấp xã, phường, thị trấn.
Công tác xét duyệt các dự án lập quy hoạch sử dụng đất phức tạp, kéo dài và không kịp thời.
Những đề xuất giải pháp thực hiện quy hoạch sử dụng đất trong thời gian tới:
- Tỉnh cần có văn bản quy định về quy hoạch sử dụng đất là dự báo có tính pháp lý cho việc sử dụng đất và được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với thực tiễn phát triển của các ngành, các cấp đồng thời mọi người sử dụng đất phải tuân theo quy hoạch sử dụng đất. Lập quy hoạch sử dụng đất và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất là trách nhiệm của cơ quan Nhà nước các cấp; cấp tỉnh đầu tư cho lập quy hoạch, lập điều chỉnh quy hoạch đối với quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấphuyện (thị, thành); cấp huyện đầu tư cho lập quy hoạch, lập điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cho cấp xã (phường, thị trấn). Tỉnh cần có các quy định về bảo vệ đất chuyên trồng lúa nước, đất lâm nghiệp có rừng, bảo vệ môi trường sinh thái và phát triển bền vững.
- Lập quy hoạch sử dụng đất là hoạt động mang tính sự nghiệp kinh tế phải do các cơ quan chuyên môn quản lý và do các đơn vị có chuyên môn thực hiện.
- Lập quy hoạch sử dụng đất cần thiết phải coi trọng kết quả của công tác đánh giá phân hạng đất để bảo vệ quỹ đất cho phát triển nông - lâm nghiệp bền vững.
- Sau khi lập quy hoạch sử dụng đất đã được cấp có thẩm quyền xét duyệt cần phải được công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để các tổ chức sử dụng đất và nhân dân biết. Thực hiện tốt việc thanh tra, kiểm tra, theo dõi thực hiện quy hoạch, khắc phục tình trạng quy hoạch treo, kịp thời đề xuất - điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cho phù hợp với nhu cầu và khả năng sử dụng đất.
Tác giả bài viết: Đỗ Văn Thắng - Giám đốc Trung tâm KT-CN Tài nguyên