Tạo quỹ đất sạch, chủ động đáp ứng nhu cầu mặt bằng cho các dự án đầu tư là kết quả "nhìn thấy được" của các Tổ chức Phát triển quỹ đất ở nhiều địa phương, nhưng cần sớm tháo gỡ những vướng mắc để các Tổ chức này thực sự hoạt động hiệu quả.
Không ít hệ lụy
Tổ chức Phát triển quỹ đất do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập theo loại hình hoạt động sự nghiệp có thu hoặc doanh nghiệp Nhà nước, thực hiện việc thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng. Theo Luật Đất đai, Tổ chức này trực tiếp quản lý quỹ đất đã thu hồi đối với trường hợp sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được công bố mà chưa có dự án đầu tư. Tùy thực tế địa phương mà có 3 "đầu mối" nhằm tổ chức này, là UBND tỉnh, Sở TN&MT, hoặc Sở Tài chính.
Khó khăn lớn nhất của Tổ chức Phát triển quỹ đất hiện nay là cơ chế tài chính chưa rõ ràng. Được giao nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất sau khi có kế hoạch mà chưa có dự án đầu tư, nhưng chỉ có một số tổ chức được giao ngân sách thực hiện nhiệm vụ này. Lại là tổ chức sự nghiệp có thu nên không được vay vốn ngân hàng. Nguồn vốn hoạt động cũng như nguồn vốn đầu tư trở lại chưa rõ ràng, Tổ chức Phát triển quỹ đất khó có thể chủ động trong việc giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch.
Ngay cả khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 216 năm 2005 về Quy chế đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất, giao Bộ Tài chính, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, thì ở thời điểm cuối 2007, vẫn chưa có văn bản hướng dẫn này. Thực tế, Tổ chức này muốn phát triển và làm hết nhiệm vụ quyền hạn như Luật Đất đai quy định, vốn huy động phải lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Trong tình cảnh ấy, những hạn chế đầu tư về nhân lực và trang thiết bị càng khiến các Tổ chức Phát triển quỹ đất khó thực hiện chức năng và nhiệm vụ thậm chí chỉ trở thành "tư vấn" cho nhà đầu tư.
Vấn đề đặt ra còn là pháp luật chưa quy định rõ việc Tổ chức Phát triển quỹ đất có được quyền kinh doanh bất động sản hay không, nên thực tế có tỉnh cho phép, có tỉnh thì không.
Hy vọng mở ra
Một Tổ chức Phát triển quỹ đất chỉ được điều hành hữu hiệu và chỉ thực sự hiệu quả khi Tổ chức này có được cơ chế thu và chi rõ ràng, cũng như có những quy định cụ thể về phí, lệ phí trong quản lý đất đai.
Tổ chức này cũng phải được cho phép làm dịch vụ tư vấn cho UBND cấp huyện trong việc điều tra, khảo sát, lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng đối với trường hợp đất thu hồi đã có dự án đầu tư. Theo đó, Tổ chức Phát triển quỹ đất sẽ phải thực hiện trình tự thủ tục lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng và các yêu cầu khi xây dựng phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng theo đúng quy định của pháp luật về đất đai.
Muốn vậy, cần có quy định chính sách tạo nguồn vốn cho Tổ chức Phát triển quỹ đất, trong đó có việc cho phép được huy động các nguồn vốn nhàn rỗi để phát triển kết cấu hạ tầng, tạo quỹ đất sạch thu hút đầu tư. Hiện UBND tỉnh Tây Ninh đã cho phép Trung tâm Phát triển quỹ đất của tỉnh mình - tên gọi khác của Tổ chức Phát triển quỹ đất - thực hiện việc huy động này.
Chỉ trên cơ sở chủ động về nguồn vốn, Tổ chức Phát triển quỹ đất mới có thể phát huy vai trò trong việc chủ động giải phóng mặt bằng sau khi quy hoạch được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xét duyệt, tạo sẵn quỹ đất cho nhà đầu tư. Khắc phục có hiệu quả tình trạng ách tắc, kéo dài việc giải phóng mặt bằng. Khi không làm được thì chỉ có những Tổ chức Phát triển quỹ đất theo tên gọi, chứ chức năng và nhiệm vụ khó lòng phát huy.
Phát biểu tại Hội thảo về Tổ chức hoạt động Tổ chức Phát triển quỹ đất, do Bộ TN&MT tổ chức cuối tháng 12/2007, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ Nguyễn Mạnh Hiển cho biết: Vướng mắc cũng như kiến nghị xung quanh cơ chế tổ chức và hoạt động của Tổ chức Phát triển quỹ đất, Bộ TN&MT sẽ nghiên cứu giải quyết, phối hợp với các Bộ, ban, ngành sớm ra văn bản phù hợp. Cốt lõi của vấn đề là ở đó.
Không ít hệ lụy
Tổ chức Phát triển quỹ đất do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập theo loại hình hoạt động sự nghiệp có thu hoặc doanh nghiệp Nhà nước, thực hiện việc thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng. Theo Luật Đất đai, Tổ chức này trực tiếp quản lý quỹ đất đã thu hồi đối với trường hợp sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được công bố mà chưa có dự án đầu tư. Tùy thực tế địa phương mà có 3 "đầu mối" nhằm tổ chức này, là UBND tỉnh, Sở TN&MT, hoặc Sở Tài chính.
Khó khăn lớn nhất của Tổ chức Phát triển quỹ đất hiện nay là cơ chế tài chính chưa rõ ràng. Được giao nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất sau khi có kế hoạch mà chưa có dự án đầu tư, nhưng chỉ có một số tổ chức được giao ngân sách thực hiện nhiệm vụ này. Lại là tổ chức sự nghiệp có thu nên không được vay vốn ngân hàng. Nguồn vốn hoạt động cũng như nguồn vốn đầu tư trở lại chưa rõ ràng, Tổ chức Phát triển quỹ đất khó có thể chủ động trong việc giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch.
Ngay cả khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 216 năm 2005 về Quy chế đấu giá quyền sử dụng đất để giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất, giao Bộ Tài chính, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, thì ở thời điểm cuối 2007, vẫn chưa có văn bản hướng dẫn này. Thực tế, Tổ chức này muốn phát triển và làm hết nhiệm vụ quyền hạn như Luật Đất đai quy định, vốn huy động phải lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Trong tình cảnh ấy, những hạn chế đầu tư về nhân lực và trang thiết bị càng khiến các Tổ chức Phát triển quỹ đất khó thực hiện chức năng và nhiệm vụ thậm chí chỉ trở thành "tư vấn" cho nhà đầu tư.
Vấn đề đặt ra còn là pháp luật chưa quy định rõ việc Tổ chức Phát triển quỹ đất có được quyền kinh doanh bất động sản hay không, nên thực tế có tỉnh cho phép, có tỉnh thì không.
Hy vọng mở ra
Một Tổ chức Phát triển quỹ đất chỉ được điều hành hữu hiệu và chỉ thực sự hiệu quả khi Tổ chức này có được cơ chế thu và chi rõ ràng, cũng như có những quy định cụ thể về phí, lệ phí trong quản lý đất đai.
Tổ chức này cũng phải được cho phép làm dịch vụ tư vấn cho UBND cấp huyện trong việc điều tra, khảo sát, lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng đối với trường hợp đất thu hồi đã có dự án đầu tư. Theo đó, Tổ chức Phát triển quỹ đất sẽ phải thực hiện trình tự thủ tục lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng và các yêu cầu khi xây dựng phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng theo đúng quy định của pháp luật về đất đai.
Muốn vậy, cần có quy định chính sách tạo nguồn vốn cho Tổ chức Phát triển quỹ đất, trong đó có việc cho phép được huy động các nguồn vốn nhàn rỗi để phát triển kết cấu hạ tầng, tạo quỹ đất sạch thu hút đầu tư. Hiện UBND tỉnh Tây Ninh đã cho phép Trung tâm Phát triển quỹ đất của tỉnh mình - tên gọi khác của Tổ chức Phát triển quỹ đất - thực hiện việc huy động này.
Chỉ trên cơ sở chủ động về nguồn vốn, Tổ chức Phát triển quỹ đất mới có thể phát huy vai trò trong việc chủ động giải phóng mặt bằng sau khi quy hoạch được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xét duyệt, tạo sẵn quỹ đất cho nhà đầu tư. Khắc phục có hiệu quả tình trạng ách tắc, kéo dài việc giải phóng mặt bằng. Khi không làm được thì chỉ có những Tổ chức Phát triển quỹ đất theo tên gọi, chứ chức năng và nhiệm vụ khó lòng phát huy.
Phát biểu tại Hội thảo về Tổ chức hoạt động Tổ chức Phát triển quỹ đất, do Bộ TN&MT tổ chức cuối tháng 12/2007, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ Nguyễn Mạnh Hiển cho biết: Vướng mắc cũng như kiến nghị xung quanh cơ chế tổ chức và hoạt động của Tổ chức Phát triển quỹ đất, Bộ TN&MT sẽ nghiên cứu giải quyết, phối hợp với các Bộ, ban, ngành sớm ra văn bản phù hợp. Cốt lõi của vấn đề là ở đó.
Tác giả bài viết: Thanh Như