Do đặc thù xã đồng bằng có nhiều diện tích và trình độ thâm canh cao, đảm bảo mức lương thực bình quân trên 500kg/khẩu, nên vào những năm đầu thế kỷ nhiều hộ dân không muốn nhận một số diện tích manh mún, không thuận lợi gieo cấy.
Để giải quyết vấn đề này Đảng uỷ, UBND xã nhận lại một số diện tích hộ trả ra bằng cách thuê lại của nông dân với sản lượng 45kg/sào. Toàn bộ diện tích này đưa vào một khu vực liền khoảnh thành quỹ đất 2 do UBND xã quản lý, cho các hộ có nhu cầu xây dựng trang trại thuê. Vào giai đoạn 2001- 2002, khi mô hình trang trại mới định hình ở xã đồng bằng, khả năng kinh tế trong dân còn hạn hẹp chưa phải nhiều người mặn mà. Qua quá trình vận động có trên chục hộ nhận trên 20ha loại đất này để làm trang trại. Ngay thời điểm đó, nếu hộ nhận đất thầu khoán có yêu cầu dồn đổi đất nông nghiệp được chia theo Nghị định 64 về một nơi làm trang trại xã tạo điều kiện.
Thực tế cho thấy qua 5 năm thực hiện nhiều hộ đã đầu tư hàng trăm triệu đồng xây dựng cơ sở, vật chất như làm ao, hồ, chuồng trại, cải tạo đất, mua cây, con giống đầu tư phát triển trang trại tổng hợp quy mô vài ha. Một số hộ như các anh Nguyễn Ngọc Hải, Lê Xuân Cương, Trần Công Hoan… nhờ làm trang trại trở nên giàu có. Từ kết quả ban đầu năm 2004, khi tỉnh có chủ trương dồn đổi ruộng đất nông nghiệp từ ô thửa nhỏ thành ô thửa lớn xã đã tiếp nhận và triển khai đồng bộ. Quá trình nghiên cứu, học tập ở các cơ sở làm điểm trong huyện, trong tỉnh đảng bộ, UBND xã nhận thấy việc dồn đổi phải quán triệt kỹ tinh thần dân chủ , tự nguyện, đặc biệt gắn dồn đổi với qui hoạch phục vụ phát triển lâu dài.
Từ định hướng trên từ năm 2004 đến nay xã qua nhiều lần tổ chức học tập, quán triệt mục đích, yêu cầu, xây dựng kế hoạch. Từng khu dân cư có lựa chọn để tìm ra phương án tối ưu nhất. Thực tế cho thấy có một số hộ dân do chưa thông hiểu, vì quyền lợi cục bộ lúc đầu chưa thật sự đồng tình, qua kiên trì vận động thuyết phục đến nay tuyệt đại đa số nông dân đồng tình ủng hộ. Trên cơ sở ổn định mặt bằng sản xuất từng khu, dựa theo quy hoạch chung đã được duyệt xã chỉ đạo các khu dồn đổi đảm bảo hộ chỉ còn 3- 5 thửa, mỗi thửa qui mô nhỏ nhất đạt 360 m2, sau dồn đổi đưa toàn bộ quỹ đất 2 vào một khu vực tập trung để phục vụ cho phát triển hạ tầng lâu dài. Sự khác biệt hơn ở Vĩnh Lại với một số xã trong dồn đổi xã tập trung củng cố, phát triển hệ thống giao thông, thuỷ lợi. Đất phục vụ cho mục tiêu này đều lấy từ quĩ đất 2 do xã quản lý. Như vậy việc thực hiện dồn đổi không ảnh hưởng tới quĩ đất sản xuất cơ bản của các hộ đã được giao theo Nghị định 64 năm 1993, và ở mọi khu vực sản xuất các hộ không sợ ảnh hưởng giao thông, thuỷ lợi nội đồng.
Do giải quyết vấn đề tư tưởng, đến nay các hộ dân trong xã đều chấp hành thực hiện dồn đổi tổng số 1.790 hộ. Diện tích tham gia dồn đổi là 230ha. Đến hết tháng 10 có 2 khu dân cư số 7, 8 hoàn thành giao đất trên thực địa tới hộ. Các khu khác sẽ hoàn thành vào cuối tháng 11, đầu tháng 12. Tổng hợp sơ bộ, trừ diện tích đất, cơ bản toàn xã không có hộ nào vượt quá 5 thửa ruộng, phổ biến có 3- 5 thửa. Qui mô diện tích không có thửa nào dưới 1 sào (360 m2); phổ biến từ 1.000 đến 1.800 m2. những hộ đông khẩu, nhiều ô thửa đạt qui mô 2.000- 3.000 m2. Đây là yếu tố hết sức thuận lợi để thực hiện cơ giới hoá trong đồng ruộng (hiện nay xã Vĩnh Lại đã có 150 máy kéo nhỏ phục vụ làm đất, vận chuyển). Số diện tích thuộc quĩ đất 2 do xã quản lý, đã cắt ra 10ha phục vụ làm kênh mương, đường, còn lại được dồn về liền khoảnh theo khu vực dân cư. Hiện tại xã cho thuê, khoán sản xuất, khi cần đưa vào làm công trình phúc lợi sẽ cắt ra.
Trong quá trình dồn đổi xã qui hoạch xây dựng mới 24 tuyến giao thông nội đồng. Trong đó có 6 tuyến rộng 4- 4,5 m, 18 tuyến rộng 3- 3,5 m. Để hoàn thành đào đắp các tuyến xã lập kế hoạch theo đó phần đào đắp dân tự làm theo diện tích từng khu. Mức thu tính theo đầu diện tích nhận khoán, bình quân chung 35.000 đồng/sào. Qua thực tế do cập lệch ở từng khu vực có khu chi phí này chỉ 30.000- 40.000 đồng có khu lên tới 50.000 đồng. Hướng chung của xã là trích ngân sách hỗ trợ những khu chi phí nhiều. Đến nay hầu hết 24 tuyến giao thông nội đồng xã đã hoàn thành, khối lượng đào đắp trên 30.000 m2. Các khu huy động dân đóng góp kinh phí, thuê máy xúc, nhân công đào đắp. Ngoài các công trình trên dân tự làm, xã đầu tư toàn bộ phần cống đõ qua đường lên tới gần 200 chiếc và xây 5 cầu rộng 4- 6 m qua ngòi Lê Tính với tổng chiều dài 30 m phục vụ đi lại. Trước mắt các cầu này giao cho HTX vay vốn ngân hàng đầu tư, xã huy động các nguồn kinh phí thanh toán sau. Sơ bộ khoản đầu tư cầu cống lên tới 160 triệu đồng, nếu cộng thêm 300 triệu đồng đất đào đắp Vĩnh Lại đã huy động gần 500 triệu đồng phục vụ cho nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất. So với trước dồn đổi số thửa bình quân trên hộ đã giảm hơn còn gần một nửa (trước đây bình quân trên 11 thửa/hộ). Qui mô diện tích thửa tăng 2- 3 lần, rất thuận lợi cho sản xuất. Nhiều năm nay Vĩnh Lại hợp đồng với các cơ sở sản xuất giống lúa, ngô của tỉnh và trung ương. Riêng ngô giống có 30ha, ngoài ra còn xây dựng vùng sản xuất hàng hoá tập trung. Ngay trong tháng 11 xã đã chuyển 2,4ha tham gia dự án rau sạch của huyện, đang lập dự án chuyển một số diện tích kiêm trồng trọt sang xây dựng lò gạch Tuy nen, mở rộng qui mô kinh tế trang trại.
Đánh giá công tác dồn đổi ruộng đất của xã, đồng chí Nguyễn Tiến Hồng- Bí thư Đảng uỷ xã nhận định: Nhiều năm nay Vĩnh Lại đã đạt hệ số sử dụng đất nông nghiệp trên 2,5 lần, năng suất lúa 58 tạ/ha, ngô xấp xỉ 40 tạ/ha, giá trị thu nhập theo thời giá hiện nay đạt trên dưới 40 triệu đồng/ha. Sau dồn đổi chắc chắn các chỉ số này sẽ tăng lên. Quan trọng hơn là nông dân yên tâm sản xuất, đẩy mạnh đưa cơ giới, đưa KHKT vào đồng ruộng để tăng hiệu quả giá trị cây trồng, tạo đà vững chắc cho nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp- nông thôn.
Riêng với nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất trong nông nghiệp thực hiện NQ 18 của BTV Tỉnh uỷ ở Vĩnh Lại, đồng chí Chủ tịch UBND huyện Lâm Thao khẳng định: Vĩnh Lại có nhiều điểm mới, sáng tạo dù tiến độ thực hiện chỉ là xã trung bình của huyện song kết quả đạt được lại hết sức khả quan có nhiều sáng tạo. Riêng việc huy động nguồn lực củng cố hệ thống giao thông- thuỷ lợi nội đồng đã đảm bảo cho việc sản xuất lâu dài, tạo thế yên tâm để người dân đầu tư sản xuất, thâm canh, tăng vụ, định hình vùng hàng hoá tập trung. Cho đến nay nhiều địa phương đã hoàn thành, đang hoàn thành nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất nông nghiệp. Mỗi nơi có cách làm, với Vĩnh Lại là điển hình tốt thực hiện Nghị quyết 18 của BTV Tỉnh uỷ.
Để giải quyết vấn đề này Đảng uỷ, UBND xã nhận lại một số diện tích hộ trả ra bằng cách thuê lại của nông dân với sản lượng 45kg/sào. Toàn bộ diện tích này đưa vào một khu vực liền khoảnh thành quỹ đất 2 do UBND xã quản lý, cho các hộ có nhu cầu xây dựng trang trại thuê. Vào giai đoạn 2001- 2002, khi mô hình trang trại mới định hình ở xã đồng bằng, khả năng kinh tế trong dân còn hạn hẹp chưa phải nhiều người mặn mà. Qua quá trình vận động có trên chục hộ nhận trên 20ha loại đất này để làm trang trại. Ngay thời điểm đó, nếu hộ nhận đất thầu khoán có yêu cầu dồn đổi đất nông nghiệp được chia theo Nghị định 64 về một nơi làm trang trại xã tạo điều kiện.
Thực tế cho thấy qua 5 năm thực hiện nhiều hộ đã đầu tư hàng trăm triệu đồng xây dựng cơ sở, vật chất như làm ao, hồ, chuồng trại, cải tạo đất, mua cây, con giống đầu tư phát triển trang trại tổng hợp quy mô vài ha. Một số hộ như các anh Nguyễn Ngọc Hải, Lê Xuân Cương, Trần Công Hoan… nhờ làm trang trại trở nên giàu có. Từ kết quả ban đầu năm 2004, khi tỉnh có chủ trương dồn đổi ruộng đất nông nghiệp từ ô thửa nhỏ thành ô thửa lớn xã đã tiếp nhận và triển khai đồng bộ. Quá trình nghiên cứu, học tập ở các cơ sở làm điểm trong huyện, trong tỉnh đảng bộ, UBND xã nhận thấy việc dồn đổi phải quán triệt kỹ tinh thần dân chủ , tự nguyện, đặc biệt gắn dồn đổi với qui hoạch phục vụ phát triển lâu dài.
Từ định hướng trên từ năm 2004 đến nay xã qua nhiều lần tổ chức học tập, quán triệt mục đích, yêu cầu, xây dựng kế hoạch. Từng khu dân cư có lựa chọn để tìm ra phương án tối ưu nhất. Thực tế cho thấy có một số hộ dân do chưa thông hiểu, vì quyền lợi cục bộ lúc đầu chưa thật sự đồng tình, qua kiên trì vận động thuyết phục đến nay tuyệt đại đa số nông dân đồng tình ủng hộ. Trên cơ sở ổn định mặt bằng sản xuất từng khu, dựa theo quy hoạch chung đã được duyệt xã chỉ đạo các khu dồn đổi đảm bảo hộ chỉ còn 3- 5 thửa, mỗi thửa qui mô nhỏ nhất đạt 360 m2, sau dồn đổi đưa toàn bộ quỹ đất 2 vào một khu vực tập trung để phục vụ cho phát triển hạ tầng lâu dài. Sự khác biệt hơn ở Vĩnh Lại với một số xã trong dồn đổi xã tập trung củng cố, phát triển hệ thống giao thông, thuỷ lợi. Đất phục vụ cho mục tiêu này đều lấy từ quĩ đất 2 do xã quản lý. Như vậy việc thực hiện dồn đổi không ảnh hưởng tới quĩ đất sản xuất cơ bản của các hộ đã được giao theo Nghị định 64 năm 1993, và ở mọi khu vực sản xuất các hộ không sợ ảnh hưởng giao thông, thuỷ lợi nội đồng.
Do giải quyết vấn đề tư tưởng, đến nay các hộ dân trong xã đều chấp hành thực hiện dồn đổi tổng số 1.790 hộ. Diện tích tham gia dồn đổi là 230ha. Đến hết tháng 10 có 2 khu dân cư số 7, 8 hoàn thành giao đất trên thực địa tới hộ. Các khu khác sẽ hoàn thành vào cuối tháng 11, đầu tháng 12. Tổng hợp sơ bộ, trừ diện tích đất, cơ bản toàn xã không có hộ nào vượt quá 5 thửa ruộng, phổ biến có 3- 5 thửa. Qui mô diện tích không có thửa nào dưới 1 sào (360 m2); phổ biến từ 1.000 đến 1.800 m2. những hộ đông khẩu, nhiều ô thửa đạt qui mô 2.000- 3.000 m2. Đây là yếu tố hết sức thuận lợi để thực hiện cơ giới hoá trong đồng ruộng (hiện nay xã Vĩnh Lại đã có 150 máy kéo nhỏ phục vụ làm đất, vận chuyển). Số diện tích thuộc quĩ đất 2 do xã quản lý, đã cắt ra 10ha phục vụ làm kênh mương, đường, còn lại được dồn về liền khoảnh theo khu vực dân cư. Hiện tại xã cho thuê, khoán sản xuất, khi cần đưa vào làm công trình phúc lợi sẽ cắt ra.
Trong quá trình dồn đổi xã qui hoạch xây dựng mới 24 tuyến giao thông nội đồng. Trong đó có 6 tuyến rộng 4- 4,5 m, 18 tuyến rộng 3- 3,5 m. Để hoàn thành đào đắp các tuyến xã lập kế hoạch theo đó phần đào đắp dân tự làm theo diện tích từng khu. Mức thu tính theo đầu diện tích nhận khoán, bình quân chung 35.000 đồng/sào. Qua thực tế do cập lệch ở từng khu vực có khu chi phí này chỉ 30.000- 40.000 đồng có khu lên tới 50.000 đồng. Hướng chung của xã là trích ngân sách hỗ trợ những khu chi phí nhiều. Đến nay hầu hết 24 tuyến giao thông nội đồng xã đã hoàn thành, khối lượng đào đắp trên 30.000 m2. Các khu huy động dân đóng góp kinh phí, thuê máy xúc, nhân công đào đắp. Ngoài các công trình trên dân tự làm, xã đầu tư toàn bộ phần cống đõ qua đường lên tới gần 200 chiếc và xây 5 cầu rộng 4- 6 m qua ngòi Lê Tính với tổng chiều dài 30 m phục vụ đi lại. Trước mắt các cầu này giao cho HTX vay vốn ngân hàng đầu tư, xã huy động các nguồn kinh phí thanh toán sau. Sơ bộ khoản đầu tư cầu cống lên tới 160 triệu đồng, nếu cộng thêm 300 triệu đồng đất đào đắp Vĩnh Lại đã huy động gần 500 triệu đồng phục vụ cho nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất. So với trước dồn đổi số thửa bình quân trên hộ đã giảm hơn còn gần một nửa (trước đây bình quân trên 11 thửa/hộ). Qui mô diện tích thửa tăng 2- 3 lần, rất thuận lợi cho sản xuất. Nhiều năm nay Vĩnh Lại hợp đồng với các cơ sở sản xuất giống lúa, ngô của tỉnh và trung ương. Riêng ngô giống có 30ha, ngoài ra còn xây dựng vùng sản xuất hàng hoá tập trung. Ngay trong tháng 11 xã đã chuyển 2,4ha tham gia dự án rau sạch của huyện, đang lập dự án chuyển một số diện tích kiêm trồng trọt sang xây dựng lò gạch Tuy nen, mở rộng qui mô kinh tế trang trại.
Đánh giá công tác dồn đổi ruộng đất của xã, đồng chí Nguyễn Tiến Hồng- Bí thư Đảng uỷ xã nhận định: Nhiều năm nay Vĩnh Lại đã đạt hệ số sử dụng đất nông nghiệp trên 2,5 lần, năng suất lúa 58 tạ/ha, ngô xấp xỉ 40 tạ/ha, giá trị thu nhập theo thời giá hiện nay đạt trên dưới 40 triệu đồng/ha. Sau dồn đổi chắc chắn các chỉ số này sẽ tăng lên. Quan trọng hơn là nông dân yên tâm sản xuất, đẩy mạnh đưa cơ giới, đưa KHKT vào đồng ruộng để tăng hiệu quả giá trị cây trồng, tạo đà vững chắc cho nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp- nông thôn.
Riêng với nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất trong nông nghiệp thực hiện NQ 18 của BTV Tỉnh uỷ ở Vĩnh Lại, đồng chí Chủ tịch UBND huyện Lâm Thao khẳng định: Vĩnh Lại có nhiều điểm mới, sáng tạo dù tiến độ thực hiện chỉ là xã trung bình của huyện song kết quả đạt được lại hết sức khả quan có nhiều sáng tạo. Riêng việc huy động nguồn lực củng cố hệ thống giao thông- thuỷ lợi nội đồng đã đảm bảo cho việc sản xuất lâu dài, tạo thế yên tâm để người dân đầu tư sản xuất, thâm canh, tăng vụ, định hình vùng hàng hoá tập trung. Cho đến nay nhiều địa phương đã hoàn thành, đang hoàn thành nhiệm vụ dồn đổi ruộng đất nông nghiệp. Mỗi nơi có cách làm, với Vĩnh Lại là điển hình tốt thực hiện Nghị quyết 18 của BTV Tỉnh uỷ.
Tác giả bài viết: Quốc Vượng