Sâu keo mùa thu, Spodoptera frugiperda, là loài côn trùng đa thực nguy hiểm có nguồn gốc tại châu Mỹ, được ghi nhận có mặt trên 353 loại cây ký chủ khác nhau ở trên 113 quốc gia trên thế giới. Trong đó, ngô là một trong những cây ký chủ chính của sâu keo mùa thu cùng với lúa miến và lúa mỳ. Tại tỉnh Phú Thọ, Tổng diện tích trồng ngô hàng năm của tỉnh trên 16.700 ha, sâu keo mùa thu hiện đã xuất hiện ở tất cả các huyện trong tỉnh và được đặc biệt quan tâm phòng trừ mỗi vụ ngô. Để quản lý sâu keo mùa thu có hiệu quả, bà con cần biết về đặc điểm gây hại, biện pháp phòng trừ hiệu quả đối tượng này. 
    1. Đặc điểm gây hại
    Sâu keo mùa thu gây hại trên ngô từ giai đoạn cây còn nhỏ 2 - 3 lá đến tận khi có hoa và làm bắp non. Sâu mới nở tuổi nhỏ chỉ ăn phần mô lá để lại biểu bì màu trắng bạc. Khi sâu non tuổi lớn hơn sẽ di chuyển vào trong ngọn cây và ăn phiến lá tạo ra các lỗ thủng, vết rách lớn từ mép lá. Sâu tuổi lớn hẳn chui xuống dưới sâu vào trong nõn ngọn và ăn hết phần đỉnh sinh trưởng, bên trên đùn lên lớp phân giống mùn cưa. Bị sâu keo hại, cây ngô sinh trưởng kém, chậm phát triển, ảnh hưởng nặng tới năng suất sau này. Tỷ lệ chết của cây rất cao nếu bị sâu keo gây hại ở giai đoạn cây 3 - 5 lá. Sâu keo mùa thu hại vào giai đoạn cây ngô ra hoa, tạo bắp sẽ làm làm bắp ít hạt, thối và hỏng.

    2. Đặc điểm lây lan 
    Do sâu keo mùa thu có thể sống trên nhiều ký chủ thực vật, nhộng nằm chủ yếu trong đất nên nguồn sâu dễ dàng tồn tại trong tự nhiên. Trưởng thành sâu keo mùa thu di chuyển rất nhanh và xa, ở khoảng cách vài trăm mét đến hàng chục ki-lô-mét, khi bay lên cao gặp gió có thể di chuyển lên đến hàng trăm ki-lô-mét. Trưởng thành đẻ trứng rải rác thành nhiều ổ. Khi trứng nở, sâu non nhanh chóng di duyển từ cây này sang cây khác. Thường 1 cây có thể có một vài con sâu tuổi nhỏ, tuy nhiên đến khi  sâu tuổi lớn thì chỉ còn 1 con/cây. 
    3. Đặc điểm hình thái và sinh học

    Vòng đời sâu keo mùa thu từ 24 - 40 ngày, trải qua 4 pha phát dục gồm: trứng (2 - 4 ngày), sâu non (14 - 30 ngày), nhộng (7 - 13 ngày) và trưởng thành (10 - 14 ngày). 
    * Trứng: Trưởng thành đẻ thành từng ổ, ở mặt trên của lá ngô. Mỗi ổ trứng khoảng 50 - 200 quả/ổ, xếp thành 2-3 lớp và bao phủ bởi một lớp lông màu hồng- xám. Một trưởng thành cái có sức đẻ 6 - 10 ổ trứng tương đương 1.000 - 2.000 trứng. Trứng hình cầu, đường kính 0,75 mm. Trứng mới đẻ có màu xanh, sau đó chuyển sang màu trắng sữa, trước khi nở chuyển sang màu nâu nhạt.
    * Sâu non: Sâu non có 6 tuổi, tuổi 1 - 2 có thể màu xanh nhạt - vàng nhạt là phổ biến; tuổi 3 - 6 có nhiều mầu khác nhau như trắng sữa, nâu nhạt, nâu xám, nâu sẫm, xanh lá cây, xanh đen....tùy theo môi trường thức ăn. Kích thước sâu non tuổi 1 dài khoảng 0,5 mm, lên tuổi 3 sâu non dài 6 - 9 mm; tuổi 6 đẫy sức sâu non dài 30 - 40 mm. Đầu của sâu tuổi lớn có chữ “Y” ngược.
    * Nhộng: Dạng nhộng bọc, màu nâu cánh dán sáng bóng. Nhộng đực dài 13 - 15 mm, nhộng cái dài 16 - 17 mm. Đốt bụng cuối cùng có 2 gai. Nhộng phần lớn trong đất ở độ sâu 2 - 8 cm, một số ít trường hợp hóa nhộng giữa các lá, nách bẹ lá của cây ký chủ hoặc trong bắp ngô. 
    * Trưởng thành: Con đực có chiều dài trung bình 16 mm, sải cánh trung bình 37 mm. Phần cánh trước lốm đốm nâu nhạt, xám với một đốm hình bầu dục màu xám trắng - vàng rơm. Cánh trước của trưởng thành cái không có hoa văn rõ ràng. Trưởng thành sống 10 - 14 ngày, ưa hoạt động về đêm, ban ngày tìm nơi ít sáng để trú ngụ (có thể tìm thấy trong nõn cây ngô).
    4. Biện pháp phòng chống
    Để quản lý tốt sâu keo mùa thu trên ngô, cần áp dụng tổng hợp nhiều biện pháp: 
    * Biện pháp canh tác, thủ công:  Làm sạch cỏ dại xung quanh vườn để hạn chế nơi trú ẩn của trưởng thành. Làm đất rồi phơi đất khô để ấu trùng, nhộng trong đất chết hoặc bị thiên địch tiêu diệt. Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng, đặc biệt ở giai đoạn ngô 2 - 6 lá để phát hiện ổ trứng, ngắt tiêu hủy. Luân canh ngô với cây trồng khác, Ví dụ: lúa, đậu, đỗ, lạc, khoai lang, ...
    * Biện pháp sinh học: Sử giống ngô biến đổi gen DK 6919S, 9955S, NK4300Bt, ... . Bảo vệ bảo vệ thiên địch của sâu keo mùa thu như ong ký sinh trứng (ong mắt đỏ, …), các loài bắt mồi ăn thịt như bọ đuôi kìm để kiểm soát sâu non mới nở - tuổi nhỏ. Sử dụng chế phẩm nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, virus NPV để phun trừ khi sâu tuổi nhỏ. Sử dụng bẫy dính màu vàng có pheromone giới tính, bẫy bả chua ngọt hoặc bẫy đèn để diệt trưởng thành. Hay dùng bẫy cây trồng là cỏ voi, ngô nếp trồng sớm hơn so thời vụ chung để dẫn dụ và diệt trừ.
    5. Biện pháp hóa học: 
    - Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phun phòng trừ khi kiểm tra mật độ sâu keo từ 4 con/m2 trở lên. Ví dụ một số thuốc phòng trừ sâu keo mùa thu được đăng ký trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam như Voliam Targo® 063SC, Superworm 90SC, Dimafen 43.7SC, Angun 5WG, Ticaca 25SC, Match® 050 EC, Radiant® 60SC, ....
    - Để đạt hiệu quả phòng trừ cao thì nên phun khi sâu tuổi còn nhỏ, tuổi 1 - 3. Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi trời tạnh ráo. Phun đủ lượng nước và thuốc được hướng dẫn trên bao bì và đảm bảo ướt đều trên cây ngô, đặc biệt là phần nõn ngô. Trường hợp mật độ sâu cao thì cần phun 2 lần cách nhau từ 3 đến 5 ngày. 

(Ảnh: Phun thuốc trừ sâu keo mùa thu bằng thiết bị bay không người lái cho ngô trước trỗ tại Bình Phú - Phù Ninh)