Chè là cây thu hái búp, trồng trên đồi dốc nên điều kiện thời tiết, chế độ chăm sóc dễ tác động ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng và tuổi thọ của cây. Trong các năm gần đây, diễn biến thời tiết bất thường, nắng nóng khô hạn luôn sảy ra gay gắt và kéo dài làm giảm năng suất, gia tăng sâu bệnh hại trên chè. Trong điều kiện nhiệt độ trên 35oC, cây chè sẽ ngừng sinh trưởng. Chè là cây ưa ánh sáng tán xạ, không chịu ánh nắng trực tiếp, nắng nóng, nhiệt độ cao ảnh hưởng tiêu cực tới cây chè; Trồng cây che bóng trên chè sẽ là giải pháp đạt đa mục đích.
Kết quả theo dõi tại nhiều nương chè của Công ty TNHH một thành viên chè Phú Bền, Công ty chè Phú Đa áp dụng trồng cây che bóng cho chè bằng giống Xoan ta, vừa tạo độ râm mát, đảm bảo ánh sáng cho cây chè sinh trưởng phát triển tốt, tăng năng suất, giảm sâu bệnh nhất là với nhện đỏ, rầy xanh,… Mặt khác, sau 8-10 năm trồng, cây Xoan có thể khai thác gỗ đạt trên 100 triệu đồng/ha, gần tương đương với thu nhập trên chè.
Để trồng cây Xoan ta làm cây che bóng trên chè đạt hiệu quả cao, bà con nông dân cần lưu ý một số kỹ thuật sau:
1. Thời vụ trồng: Ở miền Bắc, Xoan ta được trồng chủ yếu vào vụ xuân, ngoài ra có thể trồng vụ Hè thu.
2. Chuẩn bị cây giống:
Sử dụng loại cây con không bầu (cây rễ trần): Cây có chiều cao từ 1-3m, đường kính cổ rễ từ 1 - 2,5cm, cây không bị cụt ngọn, không sâu bệnh.
3. Kỹ thuật trồng:
- Khoảng cách trồng
+ Trồng theo ven lô chè: Chủ yếu làm cây bóng mát, cây bảo vệ nên trồng khoảng cách cây cách cây 6 m.
+ Trồng trong nương chè: Trồng giữa 02 hàng chè với khoảng cách cây x cây là 12m, đảm bảo vừa làm cây che bóng, vừa có khả năng hạn chế sâu bệnh.
Với cách trồng này, trên 1 ha chè trồng từ 100-110 cây.
- Làm đất và cách trồng:
+ Cuốc hố theo hình nanh sấu để tận dụng được không gian và phân tán ánh sáng tốt; Cuốc hố kích thước 40× 40 ×40 cm, khi cuốc hố để đất tầng mặt một bên, đất tầng đáy hố để một bên, cuốc hố trước khi trồng 1-1,5 tháng.
+ Lấp 2/3 hố bằng lớp đất mặt trộn đều với phân bón, lượng phân bón từ 2-5 kg phân chuồng hoai mục hoặc 0,2 kg NPK /hố, sau đó lấp đầy hố theo hình mâm xôi, lấp hố trước khi trồng 10- 15 ngày.
+ Cách trồng: Chọn trồng cây vào ngày râm mát hoặc có mưa nhỏ, khi đất trong hố đã đủ ẩm; Nếu đất khô sau khi trồng phải tưới nước đủ ẩm để cây nhanh ra rễ mới.
Trồng cây rễ trần khi trồng không để bị cuộn rễ, phải giữ nguyên hình dạng của bộ rễ; Lấp đất dần và ấn nhẹ xung quanh gốc cây cho chặt, lấp đất cao hơn cổ rễ 1-2 cm, sau đó dùng cỏ rác tủ gốc giữ ẩm cho cây, phải duy trì độ ẩm đất 2-3 tháng để cây ra rễ mới, đảm bảo tỷ lệ cây sống cao.
4. Chăm sóc, phòng trừ sâu, bệnh hại:
- Chăm sóc 3 năm đầu, mỗi năm 2 lần vào tháng 4-5 và tháng 9-10; Sới vun gốc kết hợp bón thúc từ 0,1-0,3 kgNPK/cây, tỉa bỏ cành bên tạo điều kiện cho thân chính được vươn cao 5-7m, tạo tán che bóng tốt và tăng giá trị gỗ Xoan sau này.
- Xoan thường bị sâu đục phá từ các vết xước ngoài vỏ nên tránh không được làm xây xước vỏ; Thông thường đầu mùa xuân có thể dùng vôi quét vào gốc thân cây cao khoảng 2 mét.
Khi tuổi Xoan ta sau trồng 8- 10 năm thì có thể khai thác gỗ.
Nguyễn Thị Việt Hà - TTKN