Tại tỉnh Phú Thọ, sâu keo mùa thu đã xuất hiện và gây hại rải rác trên ngô ở các huyện: Phù Ninh, Thanh Sơn, Thanh Ba.... Đây là loài sâu hại mới xâm nhập, có khả năng di trú xa, gây hại nặng cho ngô và nhiều loại cây trồng khác

Theo Cục Bảo vệ thực vật, loài sâu keo mùa thu (Spodoptera frugiperda) đã xuất hiện ở nước ta từ tháng 4/2019. Hiện tại, sâu keo mùa thu đã gây hại ở một số tỉnh phía Bắc, Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung  bộ. Tại tỉnh Phú Thọ, sâu keo mùa thu đã xuất hiện và gây hại rải rác trên ngô ở các huyện: Phù Ninh, Thanh Sơn, Thanh Ba.... Đây là loài sâu hại mới xâm nhập, có khả năng di trú xa, gây hại nặng cho ngô và nhiều loại cây trồng khác, cần có biện pháp quản lý kịp thời và hiệu quả.

Sâu keo mùa thu là loài sâu hại đa thực, chúng có thể gây hại trên 300 loại cây trồng, nhưng gây hại nặng trên nhóm cây họ hòa thảo như: ngô, lúa, kê, cây mía (đặc biệt trên ngô ngọt). Chúng cắn phá làm lá bị thủng, lỗ trỗ, xơ xác; Hoặc chui vào nõn, cắn nát chồi non phá hủy khả phát triển của cây; Ngoài ra sâu có thể đục vào phần hạt làm giảm năng suất và chất lượng ngô nhất là ngô nếp.

Sâu có tên khoa học là Spodoptera frugiperda J.E.Smith, thuộc Bộ cánh vảy, họ ngài đêm: Vòng đời sâu phụ thuộc nhiều vào thời tiết, khoảng 30 ngày vào mùa hè, 60 ngày vào mùa xuân và thu, đến 80-90 ngày khi mùa đông. Trưởng thành có màu nâu nhạt, ở giữa cánh trước (điểm mắt cánh) không rõ ràng, hình bất định. Trưởng thành có thời gian sống dài đến 21 ngày, nhưng đẻ trứng tập trung 3-4 ngày. Một con cái đẻ 1.000-2.000 trứng, thành từng ổ, mỗi ổ 50-200 trứng. Sau 2-10 ngày trứng nở thành sâu. Sâu non có 6 tuổi, tuổi 1-2 có thể màu xanh nhạt - vàng nhạt, dài 0,5-6mm, tuổi 3-6 có màu nâu xám - nâu sẫm với các sọc dọc thân, dài 7-40 mm. Trên mặt  lưng đốt bụng cuối có 4 đốm đen xếp thành hình vuông, còn ở các đốt khác bốn đốm xêp thành hình thang. Từ tuổi 4 trở đi trên trán sâu non nhìn rõ chữ Y ngược màu vàng, mặt lưng màu đen với lông cứng dài. Sâu đẫy sức hóa nhộng màu nâu cánh dán sáng bóng, dài từ 13-17 mm. Nhộng thường ẩn nấp dưới đất sâu 2-8 cm, sau 9-13 ngày nhộng vũ hóa và bắt đầu một vòng đời mới.

Do đặc tính trưởng thành hoạt động và đẻ trứng về đêm, thời gian sống dài, di chuyển xa hàng trăm km một đêm nhờ gió nên khả năng phát tán đi rất xa. Chúng đẻ trứng cả mặt trên và dưới lá, trung bình sau 3-5 ngày trứng nở. Sâu non mới nở nhả tơ và phát tán nhờ gió. Nên trên đồng ruộng thường gối lứa, sâu kích thước to nhỏ nên việc phòng trừ khó khăn. Tuy nhiên sâu non mới nở có đặc tính ăn thịt lẫn nhau và con to ăn thịt con nhỏ nên biện pháp phòng trừ Sâu keo mùa thu cần áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM:

Trước tiên, cần thực hiện các biện pháp về canh tác, thủ công để phòng ngừa từ xa và chủ động: Ruộng làm sạch cỏ dại, tàn dư cây trồng để hạn chế nơi ẩn nấp; Phơi đất hoặc luân canh lúa ngô để diệt nhộng tồn trong đất; Trồng ngô xen canh với lạc, luân canh với lúa, ngắt tiêu diệt ổ trứng khi cây ngô còn nhỏ chưa xoáy nõn.

Sau đó ưu tiên biện pháp sinh học và bẫy bả nhằm bảo vệ, phát triển thiên địch có ích, giảm sử dụng hóa chất giúp bảo vệ môi trường như: nhân thả ong mắt đỏ ký sinh trứng, phát triển bọ đuôi kìm ăn thịt sâu non; Sử dụng chế phẩm nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, Virus NPV để phun trừ sâu tuổi nhỏ; Dùng bẫy bả, bẫy dính màu vàng có pheromone, bẫy vỏ chua ngọt hoặc bẫy đèn để tiêu diệt trưởng thành; Dùng bẫy cây trồng để dẫn dụ trưởng thành đến đẻ trứng, rồi tiêu diệt trưởng thành, ngắt ổ trứng, tiêu diệt sâu trên bẫy cây trồng.

Cuối cùng, sử dụng biện pháp hóa học khi mật độ sâu non từ 4 con/m2 trở lên. Sử dụng thuốc theo nguyên tắc 4 đúng để phòng trừ. Hiện tại, trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam chưa có thuốc trừ Sâu keo mùa thu nên tạm thời cục Bảo vệ thực vật hướng dẫn một số hoạt chất được sử dụng đến hết ngày 31/12/2019 để trừ Sâu keo mùa thu như: Hoạt chất Bacillus thuringiensis, Spinetoram, Indoxacarb, Lufenuron. Ví dụ  thuốc: Clever 300 WG; Dupont TM  Ammate CR ;  Indocar 150SC; Match R 050EC; ....Phun khi sâu tuổi 1-2, phun 2 lần cách nhau 7-12 ngày, lượng nước phun 400-600 l/ha, phun ướt hai mặt lá, phun vào chiều tối.

                                                                       Kỹ sư. Bùi Thị Việt Oanh - chi cục Trồng trọt và BVTV