Thời vụ gieo cấy lúa mùa trong điều kiện thời tiết nắng nóng, nhiệt độ cao nên các yếu tố môi trường và kỹ thuật tác động ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sinh trưởng, phát triển của cây lúa sau khi gieo cấy. Vì vậy, ngay từ khâu làm đất ruộng cấy cho đến khâu chăm sóc lúa sau cấy bà con nông dân cần quan tâm và làm tốt một số biện pháp kỹ thuật sau để đảm bảo cho cây lúa phát triển tốt ngay từ giai đoạn đầu.
1. Xử lý đất ruộng để hạn chế bệnh sinh lý cho cây lúa sau cấy:
Do thời gian chuyển vụ rất ngắn, sau khi thu hoạch lúa chiêm xuân xong đất được cày, bừa làm ngay để kịp vào vụ gieo cấy lúa mùa. Vấn đề gốc rạ, rơm để lại trên ruộng sau khi được dầm xuống bùn lên men phân huỷ sinh ra các a xít hữu cơ và khí độc (H2S, CH4…) làm ngộ độc hệ rễ cây lúa sau khi cấy là khó tránh khỏi. Vì vậy, phổ biến nhất là bón bổ sung vôi cho ruộng khi cày, bừa dập gốc rạ hoặc bón trước khi bừa cấy với lượng 20 -25 kg/sào. Vôi có tác dụng trung hoà độ chua của đất, xử lý các chất độc do gốc rạ, rơm bị phân huỷ trong đất và diệt trừ hiệu quả các nấm bệnh, trứng sâu còn tồn dư trong đất.
Có thể sử dụng chế phẩm AT để xử lý rơm, rạ: Chế phẩm AT được pha loãng với nước (Lượng sử dụng được hướng dẫn trên vỏ chai của nhà sản xuất) phun đều lên gốc rạ, sau đó cày lật gốc hoặc dùng máy bánh lồng bừa dập rạ xuống cho rạ nằm chìm dưới nước. Giữ mức nước từ 2-4 cm để tăng tác dụng của chế phẩm. Sau khi phun chế phẩm AT từ 7-10 ngày là có thể cấy lúa được. Chế phẩm AT có tác dụng làm ngẫu nát rơm rạ nhanh, hạn chế sản sinh ra các chất độc trong đất, giúp cải thiện môi trường tầng đất canh tác, tăng độ mùn… kích thích hệ rễ của cây lúa phát triển và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
2. Bón thúc đẻ sớm cho lúa.
Khi cây mạ đem cấy đã có 2,5 - 3 lá, cấy mạ dầy xúc nên sau cấy cây lúa bén rễ và ra lá mới rất nhanh (khi cây lúa có 4 lá thật, sau cấy khoảng 7-10 ngày cây bắt đầu đẻ nhánh); Đây cũng là lúc cây lúa cần dinh dưỡng để đẻ nhánh; Bón thúc sớm giúp cây lúa đẻ sớm, các dảnh lúa đẻ sớm sẽ có thời gian sinh trưởng, tích luỹ dài nên khả năng cho bông cao hơn dảnh đẻ muộn, tạo thành nhiều dảnh hữu hiệu, làm tăng số bông/khóm. Bón thúc đẻ muộn, kéo dài đẻ nhánh về sau, sẽ tạo ra nhiều dảnh vô hiệu, vừa tốn dinh dưỡng nuôi, vừa tạo cho gốc lúa rậm rạp, dễ bị sâu, bệnh gây hại nặng, ảnh hưởng đến năng suất; Do vậy, cần bón phân thúc đẻ sớm, cụ thể:
- Sau cấy luôn duy trì mực nước trong ruộng từ 2 - 3cm, sau cấy khoảng 5 - 7 ngày, bón phân thúc đẻ với lượng 10 kg phân NPK12.5.10/sào kết hợp với sục bùn, làm cỏ với tác dụng: Trộn vùi phân với bùn, hạn chế mất phân do bốc hơi (nắng nóng) hay rửa trôi; Sục bùn còn hạn chế cỏ dại, kích thích sự ra rễ và đẻ nhánh của lúa. Nếu ruộng chủ động tưới tiêu, sau bón phân từ 7 - 10 ngày nên rút cạn nước, chỉ để ruộng vừa đủ ẩm nhằm kích thích rễ lúa mọc dài, lan rộng và cắm sâu vào đất, tăng khả năng hút nước và dinh dưỡng, tăng khả năng chống đổ ngã.
- Với lúa gieo sạ: Cần tiến hành dặm tỉa khi cây đạt 2-3 lá để đảm bảo mật độ, kết hợp bón thúc đẻ bằng phân NPK12.5.10 với lượng 10kg/sào và tiến hành điều tiết nước như trên.
3. Phát hiện sớm và phòng trừ một số đối tượng sâu bệnh:
- Bệnh sinh lý: Trường hợp đất ruộng không được làm cẩn thẩn, trong đất có nhiều chất độc gây hại, lúa bị bệnh thường có rễ thối đen, cây còi cọc, đẻ nhánh ít, lá đỏ vàng và khô dần, bị nặng cây có thể lụi chết. Để khắc phục, bà con cần sục bùn, tháo cạn nước phơi ruộng vài ba ngày để giải phóng khí độc trong đất; Tuyệt đối không bón bổ sung thêm đạm, chỉ nên bón thêm vôi bột và lân kết hợp sử dụng các phân bón lá bổ sung dinh dưỡng và giải độc như: XO Sogan siêu ra rễ, XO siêu lân… Khi cây lúa hồi xanh trở lại, ra rễ mới màu trắng thì tiến hành chăm sóc, bón phân thúc đẻ bình thường
- Ốc bươu vàng: Gây hại trên lúa giai đoạn mới cấy đến bén rễ hồi xanh và trên lúa gieo thẳng; Ốc cắn ngang thân, làm mất khoảng, tốn công cấy dặm, ảnh hưởng đến mật độ và năng suất lúa sau này. Áp dụng các biện pháp thủ công bắt ốc, thu gom ổ trứng để tiêu diệt; Trên những ruộng nhiễm ốc bươu vàng với mật độ trên 3 con/m2 có thể sử dụng một trong các loại thuốc Pazol 700WP, Boxer 15 GR, StarPumper 800WP,... pha và phun theo hướng dẫn trên bao bì.
Nguyễn Đình Trung - Trung tâm Khuyến nông