Với mục tiêu đa dạng hóa cây trồng, tạo ra nhiều loại sản phẩm hàng hóa nâng cao hiệu quả kinh tế trên cùng một đơn vị diện tích cho người nông dân trên địa bàn tỉnh, từ năm 2020 đến nay, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Phú Thọ phối hợp với trạm Khuyến nông huyện Yên Lập triển khai xây dựng mô hình “Phát triển lâm sản ngoài gỗ bằng các loại cây dược liệu (ba kích) dưới tán rừng” trên quy mô 5,5 ha với 14 hộ dân tham gia tại xã Mỹ Lung, huyện Yên Lập.

Được biết, trước đây cây ba kích (người địa phương gọi là cây ruột gà) được tìm thấy trong tự nhiên trên các địa hình đồi núi của địa phương, gồm ba kích trắng và ba kích tím, có rất nhiều công dụng trong y học. Tuy nhiên, trong thực tế hầu như chưa có hộ nào thử nghiệm trồng theo quy mô làm kinh tế mà vẫn chủ yếu là khai thác trong tự nhiên. Trong quá trình triển khai thực hiện mô hình, bà con nông dân được tập huấn, hướng dẫn tuân thủ theo quy trình kỹ thuật về các biện pháp trồng, chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh phù hợp với các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây. Theo đó, cây ba kích được trồng tại nhiều địa hình như đất đồi, gò, bãi bằng xen dưới tán rừng quế, keo, bương… Thời vụ trồng từ tháng 8/2020 theo biện pháp giâm hom.

Qua theo dõi, sau hai năm, cây ba kích sinh trưởng và phát triển tốt, thích nghi với điều kiện tự nhiên tại địa phương. Các hộ nông dân đã nắm được kỹ thuật trồng, chăm sóc cây ba kích dưới tán rừng và áp dụng vào thực tiễn đạt hiệu quả cao. Tỉ lệ sống của cây ba kích tại các rừng có tán cây che bóng đạt 80%. Cây ba kích rất ít sâu bệnh gây hại, có hai đối tượng gây hại trong quá trình theo dõi, gồm: Sâu đo ăn lá gây hại từ tháng 4 - 5 ở mức độ nhẹ, không ảnh hưởng nhiều đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây; bệnh vàng lá thối rễ gây hại từ tháng 2 - 5, tỉ lệ gây chết cây từ 10 - 30%.

Ông Đinh Xuân Quang ở khu 2, xã Mỹ Lung cho biết: “Gia đình tôi đăng ký trồng 1.000 gốc. Qua quá trình trồng, tôi nhận thấy cây quế tạo bóng mát cho cây ba kích phát triển, trên cùng một đơn vị diện tích trồng được hai loại cây. Sau 2 năm, gia đình khai thác thí điểm cho năng suất 1 - 1,5 kg/gốc, giá bán 250.000 - 300.000 đồng/kg. Thời gian tới, gia đình tiếp tục giâm hom theo đúng hướng dẫn của cán bộ khuyến nông và mở rộng diện tích trồng”.

Theo đánh giá của chính quyền địa phương và các hộ nông dân tham gia mô hình, cây ba kích dễ thực hiện, ước tính với mật độ trồng trung bình 1.500 cây/ha, sau 3 năm trồng, nếu tỉ lệ sống khi thu hoạch so với khi trồng còn 50% thì trọng lượng bình quân đạt 1,2 kg/gốc và giá bán 200.000 đồng/kg sẽ cho doanh thu đạt 180 triệu đồng/ha, trừ chi phí cho thu lãi 107,5 triệu đồng/ha. Cây ba kích không có áp lực về thời vụ, sau trồng từ 3 năm bà con có thể thu hoạch. Tuy nhiên, nếu càng để chăm sóc thì sau 5 - 7 năm thu hoạch cho năng suất ngày càng tăng, điều này giúp bà con chủ động trong khâu tiêu thụ dễ bán sản phẩm với giá cao.

Ông Nguyễn Văn Hưởng - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Phú Thọ chia sẻ: “Trồng cây ba kích dưới tán rừng mang lại hiệu quả cao, có lợi ích kép vì trên cùng đơn vị diện tích vừa trồng được hai loại cây vừa cho thu nhập cao, được thị trường đón nhận. Chỉ sau 3 năm trồng giúp bà con thu nhập khoảng 100 triệu đồng/ha, cao tương đương với thu nhập chính từ cây keo, quế..., lại dễ trồng và chăm sóc. Vì vậy, thời gian tới, khuyến cáo bà con nông dân tự nhân giống bằng giâm hom để mở rộng diện tích, nâng cao thu nhập. Ngay từ năm đầu trồng, bà con cần tập trung thực hiện theo đúng các biện pháp kỹ thuật đã được hướng dẫn để chăm sóc, tưới nước, bón phân... cho cây để đảm bảo cây sinh trưởng, phát triển tốt và năng suất cuối vụ”.

Đến nay, mô hình “Phát triển lâm sản ngoài gỗ bằng các loại cây dược liệu (ba kích) dưới tán rừng” đã góp phần tìm ra cách làm mới từ việc trồng xen cây dược liệu dưới tán rừng, giúp tăng hiệu quả kinh tế trên cùng một đơn vị diện tích canh tác, phù hợp với tiềm năng phát triển kinh tế của địa phương.