Thực trạng và một số giải pháp bảo vệ môi trường khu vực nông thôn ở Tam Nông
Chia sẻ:
Huyện chỉ có 4 xã diện tích tự nhiên trên 1.000 ha, các xã còn lại diện tích phổ biến 6 - 8 trăm ha, thậm chí có một số xã quy mô chỉ có 3 - 4 trăm ha trong khi dân số vẫn là ba ngàn khẩu. Không gian sinh sống trật trội, cộng với nhận thức và các tổ chức xử lý chất thải chưa được coi trọng nên bảo vệ môi trường nông thôn ở Tam Nông đang có nhiều vấn đề đáng quan tâm.
Dù là cư dân sống ở ven sông hay sâu trong đồi, truyền thống lâu nay của đa số các hộ vẫn là đưa chất thải từ sản xuất đến sinh hoạt trực tiếp ra môi trường xung quanh. Nghĩa là những chất có khẳ năng cháy, thì đốt bỏ, chất khác chôn lấp, vứt bỏ ra xa nhà, còn chất thải sau chăn nuôi dùng làm phân bón ruộng. Cách xử lý này chỉ tỏ ra thích ứng với không gian sống rộng rãi, đa số các hộ làm nông nghiệp như những năm 1990 trở về trước. Gần đây khi dân số tăng mạnh, các xã, thị trấn hình thành những cụm dân cư tập trung, kinh tế công nghiệp, dịch vụ phát triển, cộng với chất thải đa dạng khó tiêu hủy thì vệ sinh môi trường nhiều nơi trở nên bức xúc. Các xã, thị trấn: Cổ Tiết, Hương Nộn, Hưng Hóa, Hồng Đà, Tứ Mỹ… đã hình thành những thị tứ có hàng trăm hộ sinh sống phi nông nghiệp trên diện tích nhỏ có chợ, có các cửa hàng dịch vụ ăn uống suốt ngày tạo thành khối lượng rác thải rất lớn. Ngay các xã miền núi Dị Nậu, Xuân Quang, Phương Thịnh, Quang Húc…trước đây quy mô ăn ở bình quân mỗi hộ từ vài sào đến cả mẫu nay rút dần xuống chỉ còn một vài trăm m2, thậm chí có khu dân cư ven sông diện tích thổ cư bình quân dưới 200m2/hộ. Chất thải từ sinh hoạt hàng ngày cộng với phân của gia súc, gia cầm chăn nuôi tạo nên không khí ngột ngạt mỗi khi thời tiết thay đổi.
Để xử lý chất thải bảo vệ môi trường nông thôn, từ lâu huyện Tam Nông và các xã đã có nhiều chủ trương như: quy hoạch đất làm nơi xử lý rác thải, xây dựng chiến lược bảo vệ môi trường, tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng, tuyên truyền vận động các chiến dịch bảo vệ môi trường. Nhiều cơ sở có chủ trương, chính sách để lãnh đạo hoạt động vệ sinh môi trường, hình thành những bộ phận thu gom, xử lý rác, tổ chức ngày vệ sinh môi trường, xây dựng hương ước giữ gìn vệ sinh…trong cộng đồng. Tiêu biểu trong số đó là xã Hồng Đà - một xã ven sông đất trật người đông, tập trung nhiều loại hình sản xuất kinh doanh. Xã đã có nghị quyết chuyên đề về thực hiện nhiệm vụ vệ sinh môi trường nông thôn. Theo đó các khu dân cư đều có quy ước về vệ sinh, thống nhất đổ rác, ngày vệ sinh chung, lập các tổ thu gom rác từ đó đảm bảo đường làng ngõ xóm luôn sạch sẽ, môi trường ăn ở trong lành. Từ khi có quy định chung mà Hồng Đà đã khắc phục được tình trạng xả rác bừa bãi, các hộ chăn nuôi lợn, gà phải tuân thủ theo quy định giữ gìn vệ sinh chung không được làm ảnh hưởng tới môi trường xung quanh, vốn là chuyện “nóng” của xã nhiều năm trước đây. Không riêng gì Hồng Đà, hiện có một số khu dân cư ở Cổ Tiết, Hương nộn, Hưng Hóa đã hình thành những tổ chuyên thu gom, xử lý rác. Tại đây các hộ tự nguyện lập tổ, thu phí 7000 đồng/hộ/tháng, hợp đồng với cá nhân hàng ngày đi thu gom xử lý rác. Dù cơ sở hình thành tự phát, mức thu thoả thuận song ở các khu vực thị trấn, thị tứ đã không còn tình trạng rác ứ đọng, vứt bừa bãi khắp nơi. Ngoài ra một số xã cũng đã hình thành quy định vệ sinh chung như lập các lò đốt rác tập trung, thống nhất một ngày trong tuần là ngày vệ sinh đường làng, khơi thông cống rãnh… Gần đây xã Thượng Nông đã có quy định thống nhất lấy ngày thứ 6 hàng tuần là ngày vệ sinh chung, sau khi thực hiện có kiểm tra đôn đốc, kết quả toàn dân tham gia khá tốt.
Tuy đã đạt được một số kết quả và tạo ra được mô hình về xử lý chất thải nông thôn song cơ bản thời gian qua công tác này ở Tam Nông vẫn bộc lộ những bất cập. Về quan tâm lãnh, chỉ đạo hoạt động vệ sinh môi trường nông thôn chưa được cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể chính trị của nhiều xã quan tâm đúng mức. Trừ một số xã nêu trên còn lại đa số để vấn đề tự phát, không có chủ trương, biện pháp cụ thể. Ngay ở các khu dân cư đã hình thành tổ thu gom rác thì vẫn mang tính tự phát, tồn tại chủ yếu tự nguyện, chưa thành chế tài cụ thể, chưa có sự vào cuộc đầy đủ của hệ thống chính trị, nên nhiều khu khi không thống nhất được mức thu phí, đầu tư trang thiết bị nảy sinh chuyện “đình công”. Do hình thành phát triển theo lối tự phát mà sau thu gom, xử lý rác lại trở thành vấn đề đáng quan tâm. Với cách thu gom và tự đổ như đa số nơi đang thực hiện vô hình dung đã biến nhiều khu đất trống vắng, bờ sông, suối, hồ đập, ven đồi rừng thành bãi thải bất đắc dĩ. Cùng với đó việc đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động vệ sinh môi trường nông thôn và chế độ thu, sử dụng phí cũng đáng quan tâm.
Để giải quyết vấn đề xử lý chất thải, bảo vệ môi trường nông thôn xanh, sạch trong thời gian tới Tam Nông cần quan tâm làm tốt một số việc: Về lãnh chỉ đạo, Huyện yêu cầu các xã, thị trấn phải coi lãnh đạo vệ sinh môi trường là một nội dung trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. Tới đây các xã phải rà soát lại nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bổ sung nội dung bảo vệ môi trường, xây dựng thành nội dung, nhiệm vụ thường xuyên, triển khai tới toàn bộ cộng đồng dân cư. Trước mắt những khu dân cư tập trung đông người, tụ điểm phát triển kinh tế văn hoá của xã, thị trấn phải có quy ước về vệ sinh môi trường, hình thành các quy định về: ngày vệ sinh chung, thu gom, xử lý rác, chăn nuôi gia súc, gia cầm đổ chất thải nhiều, không tự tiêu huỷ được phải mua trang thiết bị thu gom, phân công, hợp đồng với tổ chức cá nhân thực hiện. Qua kinh nghiệm nhiều nơi tại cơ sở có hoạt động thu gom rác thải do các tổ dịch vụ, HTX, cá nhân…đảm nhiệm, khu dân cư, xã lãnh đạo ra quy ước, quy định dân tự giác thực hiện rất hiệu quả. Hiện nay ở Tam nông mới hình thành được trên chục tổ quy mô nhỏ, tự phát nên hiệu quả chưa cao, tới đây cần xây dựng, củng cố lại, nhân rộng ra nhiều nơi để toàn dân tham gia tạo thành nề nếp trong hoạt động bảo vệ môi trường. Cùng với đó toàn huyện tiếp tục củng cố lại mạng lưới và đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật, những tiến bộ khoa học kỹ thuật về bảo vệ môi trường để ứng dụng.
Về đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, mỗi xã, thị trấn đều phải có nơi đổ chất thải, rác thải theo quy hoạch huyện đã phê duyệt, không để đổ rác bừa bãi, tiếp tục gây ô nhiễm môi trường như hiện nay. Mặc dù đã được quy hoạch xây dựng khu xử lý rác thải nhưng Tam Nông vẫn chưa xây dựng được, nguyên nhân do chưa có kinh phí. Theo tiến trình phát triển chỉ vài năm nữa một số nhà máy lớn trên địa bàn huyện sẽ đi vào hoạt động tạo nên lượng chất thải lớn, cộng với lượng chất thải hiện nay nếu không có cơ sở xử lý sẽ rất khó khăn. ngoài sự cố gắng nỗ lực của địa phương, tỉnh cũng cần quan tâm đầu tư để đảm bảo gắn sản xuất với phát triển bền vững.
Dù là cư dân sống ở ven sông hay sâu trong đồi, truyền thống lâu nay của đa số các hộ vẫn là đưa chất thải từ sản xuất đến sinh hoạt trực tiếp ra môi trường xung quanh. Nghĩa là những chất có khẳ năng cháy, thì đốt bỏ, chất khác chôn lấp, vứt bỏ ra xa nhà, còn chất thải sau chăn nuôi dùng làm phân bón ruộng. Cách xử lý này chỉ tỏ ra thích ứng với không gian sống rộng rãi, đa số các hộ làm nông nghiệp như những năm 1990 trở về trước. Gần đây khi dân số tăng mạnh, các xã, thị trấn hình thành những cụm dân cư tập trung, kinh tế công nghiệp, dịch vụ phát triển, cộng với chất thải đa dạng khó tiêu hủy thì vệ sinh môi trường nhiều nơi trở nên bức xúc. Các xã, thị trấn: Cổ Tiết, Hương Nộn, Hưng Hóa, Hồng Đà, Tứ Mỹ… đã hình thành những thị tứ có hàng trăm hộ sinh sống phi nông nghiệp trên diện tích nhỏ có chợ, có các cửa hàng dịch vụ ăn uống suốt ngày tạo thành khối lượng rác thải rất lớn. Ngay các xã miền núi Dị Nậu, Xuân Quang, Phương Thịnh, Quang Húc…trước đây quy mô ăn ở bình quân mỗi hộ từ vài sào đến cả mẫu nay rút dần xuống chỉ còn một vài trăm m2, thậm chí có khu dân cư ven sông diện tích thổ cư bình quân dưới 200m2/hộ. Chất thải từ sinh hoạt hàng ngày cộng với phân của gia súc, gia cầm chăn nuôi tạo nên không khí ngột ngạt mỗi khi thời tiết thay đổi.
Để xử lý chất thải bảo vệ môi trường nông thôn, từ lâu huyện Tam Nông và các xã đã có nhiều chủ trương như: quy hoạch đất làm nơi xử lý rác thải, xây dựng chiến lược bảo vệ môi trường, tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng, tuyên truyền vận động các chiến dịch bảo vệ môi trường. Nhiều cơ sở có chủ trương, chính sách để lãnh đạo hoạt động vệ sinh môi trường, hình thành những bộ phận thu gom, xử lý rác, tổ chức ngày vệ sinh môi trường, xây dựng hương ước giữ gìn vệ sinh…trong cộng đồng. Tiêu biểu trong số đó là xã Hồng Đà - một xã ven sông đất trật người đông, tập trung nhiều loại hình sản xuất kinh doanh. Xã đã có nghị quyết chuyên đề về thực hiện nhiệm vụ vệ sinh môi trường nông thôn. Theo đó các khu dân cư đều có quy ước về vệ sinh, thống nhất đổ rác, ngày vệ sinh chung, lập các tổ thu gom rác từ đó đảm bảo đường làng ngõ xóm luôn sạch sẽ, môi trường ăn ở trong lành. Từ khi có quy định chung mà Hồng Đà đã khắc phục được tình trạng xả rác bừa bãi, các hộ chăn nuôi lợn, gà phải tuân thủ theo quy định giữ gìn vệ sinh chung không được làm ảnh hưởng tới môi trường xung quanh, vốn là chuyện “nóng” của xã nhiều năm trước đây. Không riêng gì Hồng Đà, hiện có một số khu dân cư ở Cổ Tiết, Hương nộn, Hưng Hóa đã hình thành những tổ chuyên thu gom, xử lý rác. Tại đây các hộ tự nguyện lập tổ, thu phí 7000 đồng/hộ/tháng, hợp đồng với cá nhân hàng ngày đi thu gom xử lý rác. Dù cơ sở hình thành tự phát, mức thu thoả thuận song ở các khu vực thị trấn, thị tứ đã không còn tình trạng rác ứ đọng, vứt bừa bãi khắp nơi. Ngoài ra một số xã cũng đã hình thành quy định vệ sinh chung như lập các lò đốt rác tập trung, thống nhất một ngày trong tuần là ngày vệ sinh đường làng, khơi thông cống rãnh… Gần đây xã Thượng Nông đã có quy định thống nhất lấy ngày thứ 6 hàng tuần là ngày vệ sinh chung, sau khi thực hiện có kiểm tra đôn đốc, kết quả toàn dân tham gia khá tốt.
Tuy đã đạt được một số kết quả và tạo ra được mô hình về xử lý chất thải nông thôn song cơ bản thời gian qua công tác này ở Tam Nông vẫn bộc lộ những bất cập. Về quan tâm lãnh, chỉ đạo hoạt động vệ sinh môi trường nông thôn chưa được cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể chính trị của nhiều xã quan tâm đúng mức. Trừ một số xã nêu trên còn lại đa số để vấn đề tự phát, không có chủ trương, biện pháp cụ thể. Ngay ở các khu dân cư đã hình thành tổ thu gom rác thì vẫn mang tính tự phát, tồn tại chủ yếu tự nguyện, chưa thành chế tài cụ thể, chưa có sự vào cuộc đầy đủ của hệ thống chính trị, nên nhiều khu khi không thống nhất được mức thu phí, đầu tư trang thiết bị nảy sinh chuyện “đình công”. Do hình thành phát triển theo lối tự phát mà sau thu gom, xử lý rác lại trở thành vấn đề đáng quan tâm. Với cách thu gom và tự đổ như đa số nơi đang thực hiện vô hình dung đã biến nhiều khu đất trống vắng, bờ sông, suối, hồ đập, ven đồi rừng thành bãi thải bất đắc dĩ. Cùng với đó việc đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động vệ sinh môi trường nông thôn và chế độ thu, sử dụng phí cũng đáng quan tâm.
Để giải quyết vấn đề xử lý chất thải, bảo vệ môi trường nông thôn xanh, sạch trong thời gian tới Tam Nông cần quan tâm làm tốt một số việc: Về lãnh chỉ đạo, Huyện yêu cầu các xã, thị trấn phải coi lãnh đạo vệ sinh môi trường là một nội dung trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. Tới đây các xã phải rà soát lại nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bổ sung nội dung bảo vệ môi trường, xây dựng thành nội dung, nhiệm vụ thường xuyên, triển khai tới toàn bộ cộng đồng dân cư. Trước mắt những khu dân cư tập trung đông người, tụ điểm phát triển kinh tế văn hoá của xã, thị trấn phải có quy ước về vệ sinh môi trường, hình thành các quy định về: ngày vệ sinh chung, thu gom, xử lý rác, chăn nuôi gia súc, gia cầm đổ chất thải nhiều, không tự tiêu huỷ được phải mua trang thiết bị thu gom, phân công, hợp đồng với tổ chức cá nhân thực hiện. Qua kinh nghiệm nhiều nơi tại cơ sở có hoạt động thu gom rác thải do các tổ dịch vụ, HTX, cá nhân…đảm nhiệm, khu dân cư, xã lãnh đạo ra quy ước, quy định dân tự giác thực hiện rất hiệu quả. Hiện nay ở Tam nông mới hình thành được trên chục tổ quy mô nhỏ, tự phát nên hiệu quả chưa cao, tới đây cần xây dựng, củng cố lại, nhân rộng ra nhiều nơi để toàn dân tham gia tạo thành nề nếp trong hoạt động bảo vệ môi trường. Cùng với đó toàn huyện tiếp tục củng cố lại mạng lưới và đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật, những tiến bộ khoa học kỹ thuật về bảo vệ môi trường để ứng dụng.
Về đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, mỗi xã, thị trấn đều phải có nơi đổ chất thải, rác thải theo quy hoạch huyện đã phê duyệt, không để đổ rác bừa bãi, tiếp tục gây ô nhiễm môi trường như hiện nay. Mặc dù đã được quy hoạch xây dựng khu xử lý rác thải nhưng Tam Nông vẫn chưa xây dựng được, nguyên nhân do chưa có kinh phí. Theo tiến trình phát triển chỉ vài năm nữa một số nhà máy lớn trên địa bàn huyện sẽ đi vào hoạt động tạo nên lượng chất thải lớn, cộng với lượng chất thải hiện nay nếu không có cơ sở xử lý sẽ rất khó khăn. ngoài sự cố gắng nỗ lực của địa phương, tỉnh cũng cần quan tâm đầu tư để đảm bảo gắn sản xuất với phát triển bền vững.
Tác giả bài viết: Mai Toan - Phòng TN & MT huyện Tam Nông