Chức năng nhiệm vụ của Phòng TN và MT cấp huyện và những bất cập về công tác cán bộ
Chia sẻ:
Thông tư đã chỉ rõ vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của phòng TN & MT cấp huyện, đồng thời nêu rõ 17 nhiệm vụ, quyền hạn về công tác TN & MT mà phòng TN & MT cấp huyện phải thực hiện.
Về vị trí chức năng, phòng TN & MT là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, có chức năng tham mưu, giúp cấp huyện quản lý Nhà nước về: Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, môi trường, biển và hải đảo (đối với những huyện có biển). Phòng TN & MT có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và công tác của UBND cấp huyện, đồng thời chịu sự hướng dẫn, kiểm tra về chuyên môn, nghiệp vụ của Sở TN & MT.
Trong số 17 nhiệm vụ, quyền hạn của phòng TN & MT cấp huyện được xác định thì các nhiệm vụ liên quan đến quản lý đất đai là chủ yếu. Các nhiệm vụ chính trên lĩnh vực đất đai được Thông tư xác định là:
- Trình UBND huyện ban hành các văn bản hướng dẫn việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý TN & MT; kiểm tra việc thực hiện sau khi UBND cấp huyện ban hành.
- Lập quy hoạch sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, các thị trấn và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt, chỉ đạo lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp xã.
- Thẩm định hồ sơ giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, cấp GCN quyền sử dụng đất và quyền sở hữu, sử dụng tài sản gắn liền với đất cho các đối tượng thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện.
Những nội dung trên có thể nói là rất rộng, rất phức tạp, đòi hỏi vừa phải có cán bộ theo dõi về quy hoạch - kế hoạch sử dụng đất, việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất; vừa phải có cán bộ theo dõi và thực hiện việc lập hồ sơ cấp GCNQSDĐ cho các đối tượng đó. Riêng đối với nội dung về cấp GCNQSDĐ và quyền sở hữu, sử dụng tài sản gắn liền với đất thì đây là nội dung mới cần phải có hướng dẫn cụ thể về phương pháp xác định tài sản, thành phần tham gia xác định tài sản, giá trị tài sản, có như vậy việc cấp GCNQSDĐ và tài sản mới sát thực và có giá trị.
Đối với nội dung theo dõi biến động đất đai, cập nhật, chỉnh lý các tài liệu và bản đồ về đất đai, quản lý Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện ... đây cũng là nhiệm vụ hết sức quan trọng của phòng TN & MT. Theo quy định của Thông tư liên tịch, cũng như Luật Đất đai, cấp huyện phải thành lập Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất để giúp phòng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn có tính chất sự nghiệp - dịch vụ, tách ra khỏi nhiệm vụ quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, cơ chế tổ chức của Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cũng như cơ chế hoạt động của văn phòng vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể của UBND tỉnh. Do vậy, việc thực hiện nhiệm vụ này vẫn do phòng TN & MT đảm nhiệm; một số công việc trong quá trình thực hiện gặp khó khăn như lập hồ sơ cấp GCNQSDĐ, trích lục hồ sơ địa chính, trích đo bản đồ giao, cấp đất ... không có nhân lực và không có cơ chế tài chính để thực hiện do chưa có Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất.
Đối với nhiệm vụ xác định giá đất, mức thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất của địa phương, thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các hộ bị thu hồi đất. Nội dung này cũng đã được xác định trong Luật Đất đai, trong đó ngành TN & MT là cơ quan phối hợp với ngành Tài chính - Kế hoạch để thực hiện các nội dung trên. Tuy nhiên, theo quy định tại Thông tư này, đã có sự thay đổi đối với cấp tỉnh, trong đó Sở TN & MT là cơ quan chủ trì xác định giá đất, chủ trì thực hiện việc bồi thường - hỗ trợ - tái định cư đối với các trường hợp bị thu hồi đất. Do đó, theo trình tự, Phòng TN & MT cấp huyện cũng sẽ là cơ quan thường trực để thực hiện 2 nhiệm vụ trên - điều đó sẽ rất khó khăn cho phòng TN & MT, vì lĩnh vực định giá - xác định giá đất, giá tài sản,vật kiến trúc, cây cối, hoa màu trên đất cũng như các nghiệp vụ về lập phương án bồi thường - hỗ trợ - tái định cư mà ngành Tài chính đã thực hiện trước đây cũng như hiện nay, nay lại giao cho ngành TN & MT - do chưa có cán bộ chuyên sâu về lĩnh vực này.
Trên lĩnh vực Môi trường, phòng TN & MT có nhiệm vụ tổ chức đăng ký, xác nhận và kiểm tra thực hiện cam kết bảo vệ môi trường và đề án bảo vệ môi trường trên địa bàn, lập báo cáo hiện trạng môi trường theo định kỳ, đề xuất các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, các cụm công nghiệp ... đây cũng là nhiệm vụ mới, phức tạp và ngày càng phức tạp hơn do đời sống của người dân ngày một nâng cao đòi hỏi môi trường sống ngày càng cao hơn, trong sạch hơn, trong khi các lĩnh vực phát triển công nghiệp - TTCN - dịch vụ ngày càng phát triển, tạo ra càng nhiều tác nhân gây ô nhiễm môi trường hơn. Trên lĩnh vực mới này, cán bộ chuyên môn có trình độ về lĩnh vực môi trường ở cấp huyện chưa có, việc thực hiện các nhiệm vụ này mới dừng lại ở bước tuyên truyền Luật Bảo vệ Môi trường cũng như các Nghị định hướng dẫn thi hành của Chính phủ đến cấp xã và các cơ quan, đơn vị, xí nghiệp và người dân là chính, còn việc lập Bản cam kết bảo vệ môi trường (BCM), lập Báo cáo hiện trạng môi trường, quan trắc các điểm gây ô nhiễm môi trường ... để có kết luận, xử lý qua các vụ tranh chấp, khiếu kiện về việc gây ô nhiễm môi trường vẫn phải nhờ đến cấp Sở để hướng dẫn và chỉ đạo thực hiện.
Trên lĩnh vực quản lý khai thác Khoáng sản, đặc biệt là việc khai thác Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường như đá, mỏ sét để sản xuất gạch, ngói, cao lanh, cát ... cũng như việc quy hoạch, quản lý quỹ đất, cát san nền ... đang đòi hỏi phải có cán bộ chuyên môn về lĩnh vực Khoáng sản để tham mưu giải quyết các vấn đề hàng ngày đặt ra ở cơ sở, có như vậy mới quản lý chặt chẽ, tránh việc đào bới, khai thác đất, cát trái phép, không theo quy hoạch, gây ô nhiễm môi trường.
Trên lĩnh vực kiểm tra và tham gia thanh tra, giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về lĩnh vực TN & MT theo sự phân công của UBND cấp huyện, đây cũng là một nhiệm vụ hết sức nặng nề và phức tạp, nặng nề vì khối lượng đơn thư của công dân nhiều do cấp xã chỉ thực hiện chức năng hoà giải, kết quả hoà giải thường đạt kết quả thấp, không có tính chất pháp lý để thực hiện, do vậy người dân tiếp tục gửi đơn lên huyện để đề nghị, kiến nghị, thậm chí tố cáo để đề nghị cấp huyện xem xét giải quyết; phức tạp ở chỗ các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai, môi trường liên quan đến nguồn gốc đất đai, sự điều chỉnh, sửa đổi liên tục của Luật Đất đai, chế độ chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cũng như các khiếu kiện về phát triển chăn nuôi, phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ gây ô nhiễm môi trường ... Thực tế cho thấy chức năng kiểm tra, thanh tra trên lĩnh vực TN & MT hầu như không thực hiện được vì không có thời gian và nhân lực, mà chủ yếu là thực hiện việc giải quyết các đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân là chính. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, đòi hỏi phải có cán bộ có trình độ pháp lý sâu, am hiểu về pháp luật, nhất là Luật chuyên ngành, có như vậy việc tham mưu, giải quyết mới có hiệu quả.
Bên cạnh các lĩnh vực chính nêu trên, phòng TN & MT cấp huyện còn phải thực hiện 8 nhiệm vụ chuyên môn khác được quy định trong Thông tư và các nhiệm vụ phát sinh khác theo yêu cầu của các cấp, các ngành trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Với khối lượng lớn các công việc được quy định cụ thể trong Thông tư nêu trên, để đảm báo thực hiện tốt các nhiệm vụ đó, đòi hỏi các cấp uỷ Đảng, chính quyền từ tỉnh đến huyện phải có sự quan tâm sâu sắc về con người về điều kiện phương tiện làm việc cũng như công tác tổ chức cán bộ. Thực tế cho thấy số cán bộ định biên của phòng TN & MT còn ít lại chưa được quy định thống nhất giữa các huyện, chưa căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ nêu trên để sắp xếp, bố trí cán bộ cho hợp lý, dẫn đến thiếu cán bộ để thực hiện các nhiệm vụ đề ra. Có thể nói quản lý lĩnh vực TN & MT là những lĩnh vực lớn của xã hội, liên quan đến các lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật - xã hội, liên quan đến tất cả các đối tượng sử dụng đất, các lĩnh vực sản xuất kinh doanh trên địa bàn, do vậy việc bố trí, sắp xếp hợp lý, đủ cán bộ chuyên môn cho phòng TN & MT cấp huyện là một yêu cầu khách quan, nhất là đối với các huyện, thị xã, thành phố có mật độ dân cư đông, có nhiều cơ sở công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ, trường học trên địa bàn như huyện Lâm Thao, có như vậy ngành TN & MT mới hoàn thành tốt việc tham mưu cho UBND cấp huyện trong việc thực hiện quản lý Nhà nước về TN & MT theo quy định của pháp luật.
Về vị trí chức năng, phòng TN & MT là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, có chức năng tham mưu, giúp cấp huyện quản lý Nhà nước về: Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, môi trường, biển và hải đảo (đối với những huyện có biển). Phòng TN & MT có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và công tác của UBND cấp huyện, đồng thời chịu sự hướng dẫn, kiểm tra về chuyên môn, nghiệp vụ của Sở TN & MT.
Trong số 17 nhiệm vụ, quyền hạn của phòng TN & MT cấp huyện được xác định thì các nhiệm vụ liên quan đến quản lý đất đai là chủ yếu. Các nhiệm vụ chính trên lĩnh vực đất đai được Thông tư xác định là:
- Trình UBND huyện ban hành các văn bản hướng dẫn việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý TN & MT; kiểm tra việc thực hiện sau khi UBND cấp huyện ban hành.
- Lập quy hoạch sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, các thị trấn và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt, chỉ đạo lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp xã.
- Thẩm định hồ sơ giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, cấp GCN quyền sử dụng đất và quyền sở hữu, sử dụng tài sản gắn liền với đất cho các đối tượng thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện.
Những nội dung trên có thể nói là rất rộng, rất phức tạp, đòi hỏi vừa phải có cán bộ theo dõi về quy hoạch - kế hoạch sử dụng đất, việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất; vừa phải có cán bộ theo dõi và thực hiện việc lập hồ sơ cấp GCNQSDĐ cho các đối tượng đó. Riêng đối với nội dung về cấp GCNQSDĐ và quyền sở hữu, sử dụng tài sản gắn liền với đất thì đây là nội dung mới cần phải có hướng dẫn cụ thể về phương pháp xác định tài sản, thành phần tham gia xác định tài sản, giá trị tài sản, có như vậy việc cấp GCNQSDĐ và tài sản mới sát thực và có giá trị.
Đối với nội dung theo dõi biến động đất đai, cập nhật, chỉnh lý các tài liệu và bản đồ về đất đai, quản lý Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện ... đây cũng là nhiệm vụ hết sức quan trọng của phòng TN & MT. Theo quy định của Thông tư liên tịch, cũng như Luật Đất đai, cấp huyện phải thành lập Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất để giúp phòng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn có tính chất sự nghiệp - dịch vụ, tách ra khỏi nhiệm vụ quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, cơ chế tổ chức của Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất cũng như cơ chế hoạt động của văn phòng vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể của UBND tỉnh. Do vậy, việc thực hiện nhiệm vụ này vẫn do phòng TN & MT đảm nhiệm; một số công việc trong quá trình thực hiện gặp khó khăn như lập hồ sơ cấp GCNQSDĐ, trích lục hồ sơ địa chính, trích đo bản đồ giao, cấp đất ... không có nhân lực và không có cơ chế tài chính để thực hiện do chưa có Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất.
Đối với nhiệm vụ xác định giá đất, mức thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất của địa phương, thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các hộ bị thu hồi đất. Nội dung này cũng đã được xác định trong Luật Đất đai, trong đó ngành TN & MT là cơ quan phối hợp với ngành Tài chính - Kế hoạch để thực hiện các nội dung trên. Tuy nhiên, theo quy định tại Thông tư này, đã có sự thay đổi đối với cấp tỉnh, trong đó Sở TN & MT là cơ quan chủ trì xác định giá đất, chủ trì thực hiện việc bồi thường - hỗ trợ - tái định cư đối với các trường hợp bị thu hồi đất. Do đó, theo trình tự, Phòng TN & MT cấp huyện cũng sẽ là cơ quan thường trực để thực hiện 2 nhiệm vụ trên - điều đó sẽ rất khó khăn cho phòng TN & MT, vì lĩnh vực định giá - xác định giá đất, giá tài sản,vật kiến trúc, cây cối, hoa màu trên đất cũng như các nghiệp vụ về lập phương án bồi thường - hỗ trợ - tái định cư mà ngành Tài chính đã thực hiện trước đây cũng như hiện nay, nay lại giao cho ngành TN & MT - do chưa có cán bộ chuyên sâu về lĩnh vực này.
Trên lĩnh vực Môi trường, phòng TN & MT có nhiệm vụ tổ chức đăng ký, xác nhận và kiểm tra thực hiện cam kết bảo vệ môi trường và đề án bảo vệ môi trường trên địa bàn, lập báo cáo hiện trạng môi trường theo định kỳ, đề xuất các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, các cụm công nghiệp ... đây cũng là nhiệm vụ mới, phức tạp và ngày càng phức tạp hơn do đời sống của người dân ngày một nâng cao đòi hỏi môi trường sống ngày càng cao hơn, trong sạch hơn, trong khi các lĩnh vực phát triển công nghiệp - TTCN - dịch vụ ngày càng phát triển, tạo ra càng nhiều tác nhân gây ô nhiễm môi trường hơn. Trên lĩnh vực mới này, cán bộ chuyên môn có trình độ về lĩnh vực môi trường ở cấp huyện chưa có, việc thực hiện các nhiệm vụ này mới dừng lại ở bước tuyên truyền Luật Bảo vệ Môi trường cũng như các Nghị định hướng dẫn thi hành của Chính phủ đến cấp xã và các cơ quan, đơn vị, xí nghiệp và người dân là chính, còn việc lập Bản cam kết bảo vệ môi trường (BCM), lập Báo cáo hiện trạng môi trường, quan trắc các điểm gây ô nhiễm môi trường ... để có kết luận, xử lý qua các vụ tranh chấp, khiếu kiện về việc gây ô nhiễm môi trường vẫn phải nhờ đến cấp Sở để hướng dẫn và chỉ đạo thực hiện.
Trên lĩnh vực quản lý khai thác Khoáng sản, đặc biệt là việc khai thác Khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường như đá, mỏ sét để sản xuất gạch, ngói, cao lanh, cát ... cũng như việc quy hoạch, quản lý quỹ đất, cát san nền ... đang đòi hỏi phải có cán bộ chuyên môn về lĩnh vực Khoáng sản để tham mưu giải quyết các vấn đề hàng ngày đặt ra ở cơ sở, có như vậy mới quản lý chặt chẽ, tránh việc đào bới, khai thác đất, cát trái phép, không theo quy hoạch, gây ô nhiễm môi trường.
Trên lĩnh vực kiểm tra và tham gia thanh tra, giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về lĩnh vực TN & MT theo sự phân công của UBND cấp huyện, đây cũng là một nhiệm vụ hết sức nặng nề và phức tạp, nặng nề vì khối lượng đơn thư của công dân nhiều do cấp xã chỉ thực hiện chức năng hoà giải, kết quả hoà giải thường đạt kết quả thấp, không có tính chất pháp lý để thực hiện, do vậy người dân tiếp tục gửi đơn lên huyện để đề nghị, kiến nghị, thậm chí tố cáo để đề nghị cấp huyện xem xét giải quyết; phức tạp ở chỗ các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai, môi trường liên quan đến nguồn gốc đất đai, sự điều chỉnh, sửa đổi liên tục của Luật Đất đai, chế độ chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cũng như các khiếu kiện về phát triển chăn nuôi, phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ gây ô nhiễm môi trường ... Thực tế cho thấy chức năng kiểm tra, thanh tra trên lĩnh vực TN & MT hầu như không thực hiện được vì không có thời gian và nhân lực, mà chủ yếu là thực hiện việc giải quyết các đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân là chính. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, đòi hỏi phải có cán bộ có trình độ pháp lý sâu, am hiểu về pháp luật, nhất là Luật chuyên ngành, có như vậy việc tham mưu, giải quyết mới có hiệu quả.
Bên cạnh các lĩnh vực chính nêu trên, phòng TN & MT cấp huyện còn phải thực hiện 8 nhiệm vụ chuyên môn khác được quy định trong Thông tư và các nhiệm vụ phát sinh khác theo yêu cầu của các cấp, các ngành trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Với khối lượng lớn các công việc được quy định cụ thể trong Thông tư nêu trên, để đảm báo thực hiện tốt các nhiệm vụ đó, đòi hỏi các cấp uỷ Đảng, chính quyền từ tỉnh đến huyện phải có sự quan tâm sâu sắc về con người về điều kiện phương tiện làm việc cũng như công tác tổ chức cán bộ. Thực tế cho thấy số cán bộ định biên của phòng TN & MT còn ít lại chưa được quy định thống nhất giữa các huyện, chưa căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ nêu trên để sắp xếp, bố trí cán bộ cho hợp lý, dẫn đến thiếu cán bộ để thực hiện các nhiệm vụ đề ra. Có thể nói quản lý lĩnh vực TN & MT là những lĩnh vực lớn của xã hội, liên quan đến các lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật - xã hội, liên quan đến tất cả các đối tượng sử dụng đất, các lĩnh vực sản xuất kinh doanh trên địa bàn, do vậy việc bố trí, sắp xếp hợp lý, đủ cán bộ chuyên môn cho phòng TN & MT cấp huyện là một yêu cầu khách quan, nhất là đối với các huyện, thị xã, thành phố có mật độ dân cư đông, có nhiều cơ sở công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - dịch vụ, trường học trên địa bàn như huyện Lâm Thao, có như vậy ngành TN & MT mới hoàn thành tốt việc tham mưu cho UBND cấp huyện trong việc thực hiện quản lý Nhà nước về TN & MT theo quy định của pháp luật.
Tác giả bài viết: Phan Văn Thảo - Trưởng phòng TN và MT H.Lâm Thao