Do vậy, việc phát triển nông lâm nghiệp trong những thập kỷ tiếp theo phụ thuộc phần lớn vào vấn đề quản lý sử dụng hiệu quả và lâu bền quỹ đất đồi núi vốn đang rất đa dạng, giàu tiềm năng, nhưng vấn đề mấu chốt để phát triển nông nghiệp miền núi là giải quyết nước tưới cho cây trồng và hạn chế chống xói mòn đất.
Hiện tại các vùng đồi núi nước ta, hầu hết hệ thống công trình thuỷ lợi nhỏ, mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu nước cho phát triển nông nghiệp. Những khu vực đất dốc giàu tiềm năng trồng cây ăn quả thường nằm ngoài phạm vi phục vụ của các hệ thống thuỷ lợi. Phát triển hệ thống tưới cho các khu vực này thường không khả thi, hoặc nếu có thể thì chi phí đầu tư xây dựng cũng như vận hành và quản lý sẽ rất lớn và không mang lại lợi nhuận. Do vậy, giải pháp có chi phí thấp - giải pháp thu trữ nước có nhiều ưu điểm, thích hợp với vùng đất này đã được thí nghiệm tại nông trường Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Trên địa bàn tỉnh có 1.000 ha cây ăn quả, trong đó chủ lực là cam với diện tích trung bình mỗi năm trồng mới 50 - 60 ha. Hệ thống thu trữ nước trên sườn dốc bao gồm: hệ thống điều tiết (rãnh ngang, rãnh dọc), hệ thống lọc, bể chứa và hệ thống tưới. Mô hình xây dựng trên diện tích 1 ha trồng cam 1 năm tuổi, với quy mô thu trữ và điều tiết nước là 350 m2. Qua một năm xây dựng và vận hành, cây cam được tưới phát triển hơn so với không được tưới 1 nhành lộc, gốc cam to hơn gấp đôi, chiều cao tăng từ 20 - 30%, đường kính tán tăng 30 - 50%. Hiệu quả chống xói mòn trong các trận mưa tại khu vực này đạt trung bình 26%.
TS. Lê Trung Tuân, Viện Khoa học Thủy lợi cho biết: Thu trữ nước là giải pháp tạo nguồn nước tưới hiệu quả cho những vùng có điều kiện nguồn nước khó khăn không thể xây dựng được công trình thuỷ lợi, đặc biệt thích hợp với những vùng trồng cây ăn quả và cây công nghiệp trên các vùng đất dốc. Việc ứng dụng giải pháp này vừa giải quyết được nguồn nước vào mùa khô vừa có tác dụng hạn chế xói mòn, rửa trôi đất và các chất dinh dưỡng. Hệ thống thu trữ nước có kết cấu đơn giản, rất dễ áp dụng và nhân rộng. Trong các hạng mục của hệ thống thu trữ nước, bể chứa chiếm tỷ lệ kinh phí lớn nhất. Do đó, các nhà khoa học đã đưa một số loại vật liệu như gạch xây, xi măng đất, bê tông vỏ mỏng, HDPE vào thử nghiệm và tìm ra bể chứa bằng bê tông vỏ mỏng có giá thành thấp nhất. Hình thức bể này đang được kiến nghị đưa vào ứng dụng đại trà cho vùng trung du và miền núi phía Bắc.
Hiện tại các vùng đồi núi nước ta, hầu hết hệ thống công trình thuỷ lợi nhỏ, mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu nước cho phát triển nông nghiệp. Những khu vực đất dốc giàu tiềm năng trồng cây ăn quả thường nằm ngoài phạm vi phục vụ của các hệ thống thuỷ lợi. Phát triển hệ thống tưới cho các khu vực này thường không khả thi, hoặc nếu có thể thì chi phí đầu tư xây dựng cũng như vận hành và quản lý sẽ rất lớn và không mang lại lợi nhuận. Do vậy, giải pháp có chi phí thấp - giải pháp thu trữ nước có nhiều ưu điểm, thích hợp với vùng đất này đã được thí nghiệm tại nông trường Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Trên địa bàn tỉnh có 1.000 ha cây ăn quả, trong đó chủ lực là cam với diện tích trung bình mỗi năm trồng mới 50 - 60 ha. Hệ thống thu trữ nước trên sườn dốc bao gồm: hệ thống điều tiết (rãnh ngang, rãnh dọc), hệ thống lọc, bể chứa và hệ thống tưới. Mô hình xây dựng trên diện tích 1 ha trồng cam 1 năm tuổi, với quy mô thu trữ và điều tiết nước là 350 m2. Qua một năm xây dựng và vận hành, cây cam được tưới phát triển hơn so với không được tưới 1 nhành lộc, gốc cam to hơn gấp đôi, chiều cao tăng từ 20 - 30%, đường kính tán tăng 30 - 50%. Hiệu quả chống xói mòn trong các trận mưa tại khu vực này đạt trung bình 26%.
TS. Lê Trung Tuân, Viện Khoa học Thủy lợi cho biết: Thu trữ nước là giải pháp tạo nguồn nước tưới hiệu quả cho những vùng có điều kiện nguồn nước khó khăn không thể xây dựng được công trình thuỷ lợi, đặc biệt thích hợp với những vùng trồng cây ăn quả và cây công nghiệp trên các vùng đất dốc. Việc ứng dụng giải pháp này vừa giải quyết được nguồn nước vào mùa khô vừa có tác dụng hạn chế xói mòn, rửa trôi đất và các chất dinh dưỡng. Hệ thống thu trữ nước có kết cấu đơn giản, rất dễ áp dụng và nhân rộng. Trong các hạng mục của hệ thống thu trữ nước, bể chứa chiếm tỷ lệ kinh phí lớn nhất. Do đó, các nhà khoa học đã đưa một số loại vật liệu như gạch xây, xi măng đất, bê tông vỏ mỏng, HDPE vào thử nghiệm và tìm ra bể chứa bằng bê tông vỏ mỏng có giá thành thấp nhất. Hình thức bể này đang được kiến nghị đưa vào ứng dụng đại trà cho vùng trung du và miền núi phía Bắc.
Tác giả bài viết: Hoàng Minh Nguyệt