Hoạt động quản lý nhà nước về Tài nguyên nước có được một số thuận lợi. Các văn bản dưới luật như: Nghị định số 149/NĐ-CP ngày 27/7/2004 của Chính phủ Quy định việc cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng Tài nguyên Nước, xả nước thải vào nguồn nước; Nghị định số 34/2005/NĐ-CP ngày 17/3/2005 của Chính phủ Quy định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực Tài nguyên nước; Thông tư số 02/2005/TT-BTNMT ngày 24/6/2005 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc hướng dẫn thực hiện Nghị định số 149/2004/NĐ-CP đã tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước.
Sở TNMT Phú Thọ tổ chức được nhiều lớp tập huấn hướng dẫn trình tự thủ tục hành chính trong lĩnh vực Tài nguyên Nước, phổ biến qui định của pháp luật về tài nguyên nước tới đông đảo các đơn vị tổ chức cá nhân trên địa bàn tỉnh. Đa số các đơn vị, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh đã nhận thức đầy đủ tầm quan trọng đặc biệt của nguồn nước đối với đời sống xã hội, từ đó đã có những thay đổi trong quan niệm khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước, sử dụng nguồn nước khai thác hiệu quả, bảo vệ nguồn nước chống ô nhiễm nguồn nước.
Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về Tài nguyên Nước, năm 2007 Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước, UBND các huyện, thành, thị tổ chức kiểm tra hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước của các đơn vị trên địa bàn tỉnh Phú Thọ (Phòng Quản lý Nước - KTTV tiến hành kiểm tra 17 đơn vị; phối hợp với Cục Bảo vệ Môi trường, các phòng chuyên môn thanh kiểm tra 6 đơn vị).
Tại thời điểm kiểm tra, trong 23 đơn vị có: 1/8 đơn vị có hoạt động khai thác nước dưới đất có giấy phép; không có đơn vị khai thác nước mặt nào có giấy phép khai thác sử dụng nước; 9 đơn vị còn lại sử dụng nước của Công ty TNHH nhà nước một thành viên cấp nước Phú Thọ hoặc giếng đào đường kính nhỏ; 3 đơn vị có giấy phép hoạt xả nước thải vào nguồn nước; 4 đơn vị đang thẩm định hồ sơ xin cấp giấy phép xả thải; 5 đơn vị không có, chưa có hoạt động xả nước thải vào nguồn nước; 11 đơn vị không có giấy phép, chưa lập hồ sơ xin cấp phép xả nước thải vào nguồn nước.
Qua kiểm tra cho thấy việc thực hiện pháp luật về Tài nguyên Nước của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước trên địa bàn tỉnh bước đầu đã có chuyển biến về nhận thức và tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên đa số các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước còn vi phạm hành chính như: chưa lập hồ sơ xin cấp giấy phép theo luật định; chưa kiểm soát chặt chẽ chất lượng nguồn nước, nước thải; chưa chú trọng xây dựng, nâng cấp, bảo dưỡng và vận hành tốt công trình xử lý nước sạch, công trình xử lý nước thải, xả nước thải ra môi trường nguồn nước.
Công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước bước đầu đã được chú trọng, công tác thanh kiểm tra việc thực hiện pháp luật về tài nguyên nước đã được đẩy mạnh và thường xuyên hơn song vẫn chưa đồng bộ, theo hệ thống chặt chẽ, chủ yếu tập trung ở cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, còn ở cấp cơ sở (cấp huyện, cấp xã) còn nhiều hạn chế do thiếu nhân lực, chuyên môn nghiệp vụ trong lĩnh vực tài nguyên nước.
Nguyên nhân các đơn vị chưa thực hiện nghiêm quy định của Luật Tài nguyên Nước:
Nhận thức, ý thức của nhân dân, các tổ chức, cá nhân hoạt động liên quan đến khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước chưa đầy đủ, đúng theo qui định của pháp luật.
Đối với một số công trình khai thác nước dưới đất của các đơn vị đa số được xây dựng trước khi ban hành Luật và các văn bản hướng dẫn Luật Tài nguyên Nước, lưu lượng khai thác nước nhỏ nên các đơn vị còn xem nhẹ thủ tục hồ sơ pháp lý theo qui định.
Đối với các công trình khai thác nước mặt đa số là các công trình khai thác phục vụ sản xuất nông, lâm nghiệp và sinh hoạt của nhân dân, phân bổ trên địa bàn rộng toàn tỉnh nên việc lập hồ sơ xin cấp phép của các đơn vị này gặp nhiều khó khăn.
Phần lớn các cơ sở sản xuất kinh doanh có hoạt động xả nước thải vào nguồn nước được xây dựng từ thế kỷ trước chưa có hoặc chỉ có công trình xử lý nước thải đơn giản, lạc hậu. Chất lượng nước thải xả vào nguồn nước đa số chỉ đạt TCVN 5945-1995 cột B, thậm chí nhiều chỉ tiêu không đạt nên không đủ điều kiện cấp phép. Các cơ sở sản xuất kinh doanh đa số thuộc qui mô vừa và nhỏ, năng lực tài chính hạn chế trong khi đó kinh phí đầu tư cho công trình xử lý nước thải rất lớn nên nhiều đơn vị chưa có điều kiện để xây mới cải tạo, nâng cấp thi công công trình xử lý nước thải đạt chất lượng nước thải theo tiêu chuẩn qui định.
Cán bộ quản lý cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) và Phòng Tài nguyên và Môi trường cấp huyện vừa thiếu cán bộ, trình độ chuyên môn về lĩnh vực này còn hạn chế nên công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên nước chưa được chú trọng, quan tâm đúng mức.
Biện pháp đã xử lý đối với các đơn vị chưa thực hiện nghiêm quy định của Luật Tài nguyên Nước:
Sở Tài nguyên và Môi trường đã lập biên bản làm việc cụ thể đối với từng đơn vị nhằm: Hướng dẫn chi tiết thêm cho các đơn vị về lập hồ sơ xin cấp phép khai thác, sử dụng nước, xả nước thải vào nguồn nước theo qui định của Thông tư 02/2005/TT-BTNMT; xác định lộ trình bắt buộc đối với các đơn vị phải hoàn thiện hồ sơ xin cấp phép trước 31/12/2007; Phòng Quản lý Nước - KTTV phối hợp với Thanh tra Sở, phòng quản lý Môi trường đã lập biên bản vi phạm, xử phạt hành chính đối với một số đơn vị vi phạm.
Một số kiến nghị để thực hiện tốt công tác quản lý Nhà nước về Tài nguyên Nước trên địa bàn tỉnh:
- Đề nghị UBND tỉnh sớm ban hành Quy định một số điểm cụ thể về khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước trên địa bàn tỉnh theo phân cấp của luật định làm cơ sở để công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước đạt hiệu quả, đảm bảo phát triển bền vững kinh tế - xã hội của tỉnh. Đầu tư kinh phí lập quy hoạch tổng thể nguồn tài nguyên nước tỉnh Phú Thọ đến năm 2020; tăng cường công tác tập huấn về chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước ở cấp cơ sở.
- Đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường đầu tư, hỗ trợ kinh phí cho công tác điều tra đánh giá tài nguyên nước ở địa phương giúp địa phương có cơ sở để quản lý tài nguyên nước một cách hiệu quả hơn; hỗ trợ kinh phí từ các Dự án tài trợ nâng cao nhận thức cộng đồng cho các địa phương làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tài nguyên nước tới tận cơ sở.
Sở TNMT Phú Thọ tổ chức được nhiều lớp tập huấn hướng dẫn trình tự thủ tục hành chính trong lĩnh vực Tài nguyên Nước, phổ biến qui định của pháp luật về tài nguyên nước tới đông đảo các đơn vị tổ chức cá nhân trên địa bàn tỉnh. Đa số các đơn vị, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh đã nhận thức đầy đủ tầm quan trọng đặc biệt của nguồn nước đối với đời sống xã hội, từ đó đã có những thay đổi trong quan niệm khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước, sử dụng nguồn nước khai thác hiệu quả, bảo vệ nguồn nước chống ô nhiễm nguồn nước.
Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về Tài nguyên Nước, năm 2007 Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước, UBND các huyện, thành, thị tổ chức kiểm tra hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước của các đơn vị trên địa bàn tỉnh Phú Thọ (Phòng Quản lý Nước - KTTV tiến hành kiểm tra 17 đơn vị; phối hợp với Cục Bảo vệ Môi trường, các phòng chuyên môn thanh kiểm tra 6 đơn vị).
Tại thời điểm kiểm tra, trong 23 đơn vị có: 1/8 đơn vị có hoạt động khai thác nước dưới đất có giấy phép; không có đơn vị khai thác nước mặt nào có giấy phép khai thác sử dụng nước; 9 đơn vị còn lại sử dụng nước của Công ty TNHH nhà nước một thành viên cấp nước Phú Thọ hoặc giếng đào đường kính nhỏ; 3 đơn vị có giấy phép hoạt xả nước thải vào nguồn nước; 4 đơn vị đang thẩm định hồ sơ xin cấp giấy phép xả thải; 5 đơn vị không có, chưa có hoạt động xả nước thải vào nguồn nước; 11 đơn vị không có giấy phép, chưa lập hồ sơ xin cấp phép xả nước thải vào nguồn nước.
Qua kiểm tra cho thấy việc thực hiện pháp luật về Tài nguyên Nước của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước trên địa bàn tỉnh bước đầu đã có chuyển biến về nhận thức và tổ chức thực hiện.
Tuy nhiên đa số các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước còn vi phạm hành chính như: chưa lập hồ sơ xin cấp giấy phép theo luật định; chưa kiểm soát chặt chẽ chất lượng nguồn nước, nước thải; chưa chú trọng xây dựng, nâng cấp, bảo dưỡng và vận hành tốt công trình xử lý nước sạch, công trình xử lý nước thải, xả nước thải ra môi trường nguồn nước.
Công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước bước đầu đã được chú trọng, công tác thanh kiểm tra việc thực hiện pháp luật về tài nguyên nước đã được đẩy mạnh và thường xuyên hơn song vẫn chưa đồng bộ, theo hệ thống chặt chẽ, chủ yếu tập trung ở cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, còn ở cấp cơ sở (cấp huyện, cấp xã) còn nhiều hạn chế do thiếu nhân lực, chuyên môn nghiệp vụ trong lĩnh vực tài nguyên nước.
Nguyên nhân các đơn vị chưa thực hiện nghiêm quy định của Luật Tài nguyên Nước:
Nhận thức, ý thức của nhân dân, các tổ chức, cá nhân hoạt động liên quan đến khai thác sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước chưa đầy đủ, đúng theo qui định của pháp luật.
Đối với một số công trình khai thác nước dưới đất của các đơn vị đa số được xây dựng trước khi ban hành Luật và các văn bản hướng dẫn Luật Tài nguyên Nước, lưu lượng khai thác nước nhỏ nên các đơn vị còn xem nhẹ thủ tục hồ sơ pháp lý theo qui định.
Đối với các công trình khai thác nước mặt đa số là các công trình khai thác phục vụ sản xuất nông, lâm nghiệp và sinh hoạt của nhân dân, phân bổ trên địa bàn rộng toàn tỉnh nên việc lập hồ sơ xin cấp phép của các đơn vị này gặp nhiều khó khăn.
Phần lớn các cơ sở sản xuất kinh doanh có hoạt động xả nước thải vào nguồn nước được xây dựng từ thế kỷ trước chưa có hoặc chỉ có công trình xử lý nước thải đơn giản, lạc hậu. Chất lượng nước thải xả vào nguồn nước đa số chỉ đạt TCVN 5945-1995 cột B, thậm chí nhiều chỉ tiêu không đạt nên không đủ điều kiện cấp phép. Các cơ sở sản xuất kinh doanh đa số thuộc qui mô vừa và nhỏ, năng lực tài chính hạn chế trong khi đó kinh phí đầu tư cho công trình xử lý nước thải rất lớn nên nhiều đơn vị chưa có điều kiện để xây mới cải tạo, nâng cấp thi công công trình xử lý nước thải đạt chất lượng nước thải theo tiêu chuẩn qui định.
Cán bộ quản lý cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) và Phòng Tài nguyên và Môi trường cấp huyện vừa thiếu cán bộ, trình độ chuyên môn về lĩnh vực này còn hạn chế nên công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên nước chưa được chú trọng, quan tâm đúng mức.
Biện pháp đã xử lý đối với các đơn vị chưa thực hiện nghiêm quy định của Luật Tài nguyên Nước:
Sở Tài nguyên và Môi trường đã lập biên bản làm việc cụ thể đối với từng đơn vị nhằm: Hướng dẫn chi tiết thêm cho các đơn vị về lập hồ sơ xin cấp phép khai thác, sử dụng nước, xả nước thải vào nguồn nước theo qui định của Thông tư 02/2005/TT-BTNMT; xác định lộ trình bắt buộc đối với các đơn vị phải hoàn thiện hồ sơ xin cấp phép trước 31/12/2007; Phòng Quản lý Nước - KTTV phối hợp với Thanh tra Sở, phòng quản lý Môi trường đã lập biên bản vi phạm, xử phạt hành chính đối với một số đơn vị vi phạm.
Một số kiến nghị để thực hiện tốt công tác quản lý Nhà nước về Tài nguyên Nước trên địa bàn tỉnh:
- Đề nghị UBND tỉnh sớm ban hành Quy định một số điểm cụ thể về khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước trên địa bàn tỉnh theo phân cấp của luật định làm cơ sở để công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước đạt hiệu quả, đảm bảo phát triển bền vững kinh tế - xã hội của tỉnh. Đầu tư kinh phí lập quy hoạch tổng thể nguồn tài nguyên nước tỉnh Phú Thọ đến năm 2020; tăng cường công tác tập huấn về chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước ở cấp cơ sở.
- Đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường đầu tư, hỗ trợ kinh phí cho công tác điều tra đánh giá tài nguyên nước ở địa phương giúp địa phương có cơ sở để quản lý tài nguyên nước một cách hiệu quả hơn; hỗ trợ kinh phí từ các Dự án tài trợ nâng cao nhận thức cộng đồng cho các địa phương làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tài nguyên nước tới tận cơ sở.
Tác giả bài viết: Nguyễn Hồng Bang - Phó trưởng Phòng QL Nước và KTTV