TN đất, là nguồn TN vô giá, nhưng đang bị xâm hại nặng nề. Nước ta có diện tích tự nhiên khoảng 33 triệu km2, trong đó có khoảng 31,2 triệu ha đất liền. Trong 21 triệu ha canh tác, có đến trên 9 triệu ha hoang hóa, trong đó có khoảng 7,8 triệu ha bị sa mạc hóa, còn lại hầu hết là đất có hàm lượng dinh dưỡng thấp, cùng với các hiện tượng xói mòn, rửa trôi, sạt lở, nhiễm mặn, nhiễm phèn đang diễn ra phổ biến ở các vùng đã làm cho xấp xỉ 50% trong số 31 triệu ha đất tự nhiên của ta được coi là “suy thoái”. Bên cạnh đó, nhiều nơi đất đai chưa được sử dụng có hiệu quả, kém bền vững.
TN nước, mặc dù được xếp vào hàng các quốc gia giàu về tiềm năng nước, song nguồn TN quan trọng bậc nhất không gì thay thế này đang đứng trước nguy cơ suy thoái nặng nề - chủ yếu là do nước thải tác động. Mỗi năm, có khoảng 1 tỷ m3 nước thải (hầu hết là chưa qua xử lý) thải ra môi trường. Dự báo trong những năm tới, do tác động của CNH – HĐH đất nước, lượng nước thải sẽ tăng lên gấp hàng chục lần. Điều này cho thấy các nguồn nước trong cả nước sẽ bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là lưu vực các con sông, các hồ trong các đô thị lớn. Hiện tại các con sông như: Thị Vải, Đồng Nai, Sài Gòn, Sông Cầu, Sông Nhuệ, Sông Đáy đang bị “bức tử”.
TN rừng nước ta đang phải đối mặt với sự tàn phá, suy giảm về số lượng và chất lượng nghiêm trọng. Hiện nay độ che phủ chỉ còn khoảng 37% so với 50% ở đầu thế kỷ trước. Chất lượng, rừng đang ngày một suy giảm. Rừng đầu nguồn, rừng ngập mặn tiếp tục bị tàn phá nghiêm trọng. Rừng giàu, rừng nguyên sinh… chỉ còn khoảng 13%, trong khi đó rừng tái sinh chiếm đến 55% tổng diện tích rừng.
TN biển, mặc dù có vùng biển rộng lớn với trên 1 triệu km2 và rất phong phú về nguồn lợi thủy sản và sự đa dạng sinh học vào bậc nhất thế giới, trữ lượng khoáng sản biển dồi dào, nhưng do biến đổi khí hậu, do tác động của con người (khai thác cạn kiệt, hủy hoại…) hệ sinh thái biển đang suy giảm mạnh, tình trạng ô nhiễm biển, nhất là ô nhiễm dầu đang gia tăng ở một số vùng.
Vấn đề rất đáng quan tâm là sự suy giảm của đa dạng sinh học. Việt Nam là nước có mức độ đa dạng sinh học đứng thứ 10 thế giới, nhưng tốc độ suy giảm lại được xếp vào hàng nhanh nhất. Nhiều hệ sinh thái tự nhiên bị xâm phạm, thu hẹp diện tích nghiêm trọng. Ví dụ như rừng ngập mặn, trong chưa đầy nửa thế kỷ, diện tích rừng ngập mặn đã giảm gần 3/4. Một số sinh vật khác đang dần biến mất…
Về TN khoáng sản: nước ta hiện phát hiện trên 5.000 mỏ với khoảng 60 loại khoáng sản khác nhau. Nhiều mỏ đã được đưa vào khai thác với trữ lượng và sản lượng lớn… Tuy vậy, thời gian qua tài nguyên này đã và đang bị khai thác, sử dụng rất lãng phí gây ô nhiễm môi trường nặng nề, khó khắc phục.
Vấn đề MT, quá trình đô thị hóa, CNH – HĐH ở nước ta đang diễn ra nhanh chóng, bên cạnh những mặt tích cực, cùng đã bộc lộ nhiều mặt tồn tại, nhất là trong vấn đề bảo vệ TN sinh thái với hàng trăm ngàn cơ sở sản xuất, hàng trăm khu công nghiệp, khu chế xuất, các cụm công nghiệp rải rác trong cả nước, khoảng 1.500 làng nghề và sinh hoạt của con người, mỗi năm chúng ta đưa trên 15 triệu tấn chất thải rắn thải ra MT, trong đó có 1% là các chất thải rắn độc hại từ các cơ sở sản xuất công nghiệp, cơ sở y tế và các hoạt động nông nghiệp. Tuy chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng đây là mối hiểm họa cho sự sống của con người. Cộng thêm vào đó là nước thải, khí thải chưa qua xử lý làm ô nhiễm môi trường trầm trọng và đây là những thách thức gay gắt đối với sự sống của con người và với cả quá trình phát triển bền vững của đất nước hiện tại cũng như trong tương lai.
Kinh tế, xã hội Việt Nam chỉ phát triển bền vững khi chúng ta khai thác, sử dụng có hiệu quả các môi trường tự nhiên, khi năng suất, chất lượng lao động được cải thiện, công nghệ sản xuất hiện đại tiên tiến, năng lượng, nguyên liệu được sử dụng tiết kiệm, khi MT sinh thái được bảo vệ, cải thiện ngày càng tốt hơn. Muốn vậy bên cạnh việc hoàn thiện các chính sách, chủ trương, luật pháp, bộ máy quản lý Nhà nước, cần nâng cao hơn nữa sự hiểu biết, nhận thức của cộng đồng trong việc bảo vệ các nguồn TN và MT. Không thể vì suy nghĩ nông cạn “rừng vàng, biển bạc” mà khai thác bừa bãi như vừa qua.
TN nước, mặc dù được xếp vào hàng các quốc gia giàu về tiềm năng nước, song nguồn TN quan trọng bậc nhất không gì thay thế này đang đứng trước nguy cơ suy thoái nặng nề - chủ yếu là do nước thải tác động. Mỗi năm, có khoảng 1 tỷ m3 nước thải (hầu hết là chưa qua xử lý) thải ra môi trường. Dự báo trong những năm tới, do tác động của CNH – HĐH đất nước, lượng nước thải sẽ tăng lên gấp hàng chục lần. Điều này cho thấy các nguồn nước trong cả nước sẽ bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là lưu vực các con sông, các hồ trong các đô thị lớn. Hiện tại các con sông như: Thị Vải, Đồng Nai, Sài Gòn, Sông Cầu, Sông Nhuệ, Sông Đáy đang bị “bức tử”.
TN rừng nước ta đang phải đối mặt với sự tàn phá, suy giảm về số lượng và chất lượng nghiêm trọng. Hiện nay độ che phủ chỉ còn khoảng 37% so với 50% ở đầu thế kỷ trước. Chất lượng, rừng đang ngày một suy giảm. Rừng đầu nguồn, rừng ngập mặn tiếp tục bị tàn phá nghiêm trọng. Rừng giàu, rừng nguyên sinh… chỉ còn khoảng 13%, trong khi đó rừng tái sinh chiếm đến 55% tổng diện tích rừng.
TN biển, mặc dù có vùng biển rộng lớn với trên 1 triệu km2 và rất phong phú về nguồn lợi thủy sản và sự đa dạng sinh học vào bậc nhất thế giới, trữ lượng khoáng sản biển dồi dào, nhưng do biến đổi khí hậu, do tác động của con người (khai thác cạn kiệt, hủy hoại…) hệ sinh thái biển đang suy giảm mạnh, tình trạng ô nhiễm biển, nhất là ô nhiễm dầu đang gia tăng ở một số vùng.
Vấn đề rất đáng quan tâm là sự suy giảm của đa dạng sinh học. Việt Nam là nước có mức độ đa dạng sinh học đứng thứ 10 thế giới, nhưng tốc độ suy giảm lại được xếp vào hàng nhanh nhất. Nhiều hệ sinh thái tự nhiên bị xâm phạm, thu hẹp diện tích nghiêm trọng. Ví dụ như rừng ngập mặn, trong chưa đầy nửa thế kỷ, diện tích rừng ngập mặn đã giảm gần 3/4. Một số sinh vật khác đang dần biến mất…
Về TN khoáng sản: nước ta hiện phát hiện trên 5.000 mỏ với khoảng 60 loại khoáng sản khác nhau. Nhiều mỏ đã được đưa vào khai thác với trữ lượng và sản lượng lớn… Tuy vậy, thời gian qua tài nguyên này đã và đang bị khai thác, sử dụng rất lãng phí gây ô nhiễm môi trường nặng nề, khó khắc phục.
Vấn đề MT, quá trình đô thị hóa, CNH – HĐH ở nước ta đang diễn ra nhanh chóng, bên cạnh những mặt tích cực, cùng đã bộc lộ nhiều mặt tồn tại, nhất là trong vấn đề bảo vệ TN sinh thái với hàng trăm ngàn cơ sở sản xuất, hàng trăm khu công nghiệp, khu chế xuất, các cụm công nghiệp rải rác trong cả nước, khoảng 1.500 làng nghề và sinh hoạt của con người, mỗi năm chúng ta đưa trên 15 triệu tấn chất thải rắn thải ra MT, trong đó có 1% là các chất thải rắn độc hại từ các cơ sở sản xuất công nghiệp, cơ sở y tế và các hoạt động nông nghiệp. Tuy chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng đây là mối hiểm họa cho sự sống của con người. Cộng thêm vào đó là nước thải, khí thải chưa qua xử lý làm ô nhiễm môi trường trầm trọng và đây là những thách thức gay gắt đối với sự sống của con người và với cả quá trình phát triển bền vững của đất nước hiện tại cũng như trong tương lai.
Kinh tế, xã hội Việt Nam chỉ phát triển bền vững khi chúng ta khai thác, sử dụng có hiệu quả các môi trường tự nhiên, khi năng suất, chất lượng lao động được cải thiện, công nghệ sản xuất hiện đại tiên tiến, năng lượng, nguyên liệu được sử dụng tiết kiệm, khi MT sinh thái được bảo vệ, cải thiện ngày càng tốt hơn. Muốn vậy bên cạnh việc hoàn thiện các chính sách, chủ trương, luật pháp, bộ máy quản lý Nhà nước, cần nâng cao hơn nữa sự hiểu biết, nhận thức của cộng đồng trong việc bảo vệ các nguồn TN và MT. Không thể vì suy nghĩ nông cạn “rừng vàng, biển bạc” mà khai thác bừa bãi như vừa qua.