Đánh giá về hệ thống văn bản pháp luật về Đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường trong sự phát triển kinh tế xã hội
Chia sẻ:
Có thể nói ngắn gọn như sau: ĐMC là là việc phân tích và dự báo các tác động tiềm tàng của dự án chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển trước khi phê duyệt nhằm đảm bảo phát triển bền vững” (Theo Chương 1, Điều 13, Khoản 19 Luật Bảo vệ Môi trường năm 2005). Mục đích của ĐMC là lồng ghép các vấn đề về môi trường vào quá trình xây dựng Chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, để gắn kết một cách khoa học nhất các khía cạnh về môi trường vào quá trình ra một quyết định chiến lược; dự báo và cung cấp một cách đầy đủ và toàn diện nhất các thông tin về xu hướng biến đổi môi trường, tác động môi trường có thể xảy ra bởi quyết định chiến lược đó khi được triển khai thực hiện. Bằng nguyên tắc đi song song với quá trình ra một quyết định chiến lược, ĐMC có ý nghĩa hết sức quan trọng là bảo đảm rằng các khía cạnh về môi trường có thể hỗ trợ một cách có hiệu quả nhất cho từng khâu, từng bước và cho toàn bộ quá trình ra quyết định, góp phần đáng kể làm cho quyết định đó có tính khả thi và bền vững trong thực tế triển khai. Như vậy, đối tượng của ĐMC chính là các Chiến lược, Qui hoạch, Kế hoạch phát triển (CQK). ĐMC tập trung vào bức tranh lớn, ưu tiên vào các vấn đề mang tính chất xu hướng, không phải là các vấn đề cụ thể, đánh giá cụ thể một địa điểm, một dự án như đối tượng và mục tiêu của ĐTM.
Từ những mục tiêu đó mà ở Việt Nam, các quy định pháp luật về ĐMC, ĐTM đã được hình thành, phát triển và có sự tiếp thu hệ thống ĐMC, ĐTM của thế giới, điều chỉnh, bổ sung liên tục cho phù hợp với tình hình thực tế ở Việt Nam, với mục tiêu tạo được sự thông thoáng cho môi trường đầu tư mà vẫn đảm bảo được yêu cầu của công tác bảo vệ môi trường. Ngay sau khi Luật Bảo vệ Môi trường có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành các văn bản hướng dẫn về ĐMC, ĐTM, cam kết bảo vệ môi trường, qua nhiều lần thay đổi, điều chỉnh, hiện nay đang áp dụng theo Nghị định số 29/2011/NĐ-CP, ngày 18/4/2011 của Chính phủ và chi tiết báo cáo lập theo hướng dẫn tại Thông tư số 26/2011/TT-BTNMT, ngày 18/7/2011 về hướng dẫn thi hành một số Điều của Nghị định số 29/2011/NĐ-CP trong đó hướng dẫn về bố cục, nội dung của các loại hình ĐMC, lập báo cáo ĐTM.
Nhìn chung, hệ thống các văn bản hướng dẫn về ĐMC đã và đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường hoàn thiện. Đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành 03 hướng dẫn kỹ thuật chung về ĐMC và 10 hướng dẫn kỹ thuật ĐMC cho các CQK phát triển của các ngành, lĩnh vực bao gồm: Quy hoạch khoáng sản, Quy hoạch phát triển giao thông đường bộ, Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH cấp tỉnh, Quy hoạch phát triển khu công nghiệp....; xây dựng và ban hành 03 hướng dẫn nghiệp vụ ĐMC: Hướng dẫn đánh giá tác động đến đa dạng sinh học trong ĐMC, hướng dẫn đánh giá tác động sức khỏe trong ĐMC và xây dựng, công bố 4 hướng dẫn kỹ thuật lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu trong các CQK bằng công cụ ĐMC và 03 hướng dẫn chuyên ngành. Bên cạnh đó các Bộ, ngành cũng đã ban hành những văn bản hướng dẫn khác về công tác bảo vệ môi trường nói riêng và các nội dung liên quan đến ĐMC, CQK, ĐTM như: Thông tư số 06/2007/TT-BKH, ngày 27/8/2007 hướng dẫn thực hiện Nghị định số 140/2006/NĐ-CP, ngày 22/11/2006 của Chinh phủ quy định về bảo vệ môi trường trong các khâu lập, thẩm định, phê duyệt và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình và dự án phát triển; Thông tư số 01/2011/TT-BXD, ngày 27/01/2011 về hướng dẫn thực hiện ĐMC cho đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị; Thông tư số 218/2010/TT-BTC, ngày 29/12/2010 đưa ra mức phí thẩm định báo cáo ĐTM ở Trung ương, và quy định mức phí thẩm định báo cáo ĐTM ở địa phương tại Thông tư số 02/2014/TT-BTC, ngày 02/01/2014...
Đối với ĐTM, việc tiếp cận và thực hiện ĐTM sớm hơn so với ĐMC, do đó hệ thống hướng dẫn về lập và thẩm định ĐTM đã được điều chỉnh nhiều lần và sớm hoàn thiện hơn. Cho đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành các hướng dẫn chi tiết cho 22 loại hình dự án bao gồm: Nhà máy nhiệt điện, nhà máy dệt nhuộm, nhà máy xi măng, nhà máy giấy và bột giấy, sản xuất hóa chất cơ bản, xây dựng kho xăng dầu và công nghiệp luyện gang thép, khai thác khoáng sản bằng phương pháp hầm lò, khai thác khoáng sản bằng phương pháp lộ thiên, xây dựng lò đốt chất thải nguy hại...
Nhìn chung, hệ thống các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung và ĐMC, ĐTM nói riêng đã tương đối đầy đủ và ngày càng hoàn thiện. Nội dung và chất lượng các văn bản khá rõ và chi tiết. Đây là cơ sở pháp lý thuận lợi cho những người hoạt động trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ môi trường áp dụng thực hiện.
Đối với Phú Thọ, công tác ĐMC còn khá mới mẻ, trên địa bàn tỉnh hiện chưa thực hiện xây dựng báo cáo ĐMC của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch nào. Trong khi công tác ĐTM đã tương đối phát triển. Hoạt động của hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM đã có nhiều cải tiến để nâng cao chất lượng thẩm định, trình xét duyệt các báo cáo ĐTM, hạn chế đến mức thấp nhất các sai sót để các dự án gây ảnh hưởng đến môi trường. Đồng thời hội đồng cũng tư vấn giúp cho chủ cơ sở, dự án có kế hoạch triển khai thực hiện các giải pháp xử lý môi trường sau khi báo cáo ĐTM của cơ sở, dự án được phê duyệt. Tính đến thời điểm hiện tại, đã thẩm định phê duyệt cho 320 báo cáo ĐTM, đưa công tác quản lý bảo vệ môi trường dần đi vào hệ thống và có chiều sâu. Phần lớn các cơ sở hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khai thác khoáng sản đã tiếp cận và ý thức được tầm quan trọng của việc lập báo cáo ĐTM, từ đó có trách nhiệm hơn trong việc phối hợp với đơn vị tư vấn lập báo cáo ĐTM cũng như bám sát nội dung báo cáo ĐTM để triển khai trong quá trình thi công dự án. Tuy nhiên, một số chủ đầu tư chỉ coi ĐTM là thủ tục để thực hiện các hồ sơ liên quan khác của doanh nghiệp (giấy phép xây dựng, giấy phép khai thác khoáng sản, giấy chứng nhận đầu tư...), chưa nhận thức được ý nghĩa của ĐTM một cách đúng đắn, cho nên công tác lập báo cáo ĐTM còn mang tính chất hình thức, đối phó, chưa được sự quan tâm đúng mức, phần lớn chủ đầu tư giao toàn bộ cho cho đơn vị tư vấn thực hiện cho đến khi ra được Quyết định phê duyệt, dẫn đến nội dung báo cáo ĐTM chưa sát với điều kiện thực tế, chưa phù hợp với đặc điểm của Công ty, khó thực hiện nên khi triển khai dự án phải điều chỉnh nội dung báo cáo ĐTM cho phù hợp.
Kết quả của ĐMC, ĐTM trong thời gian qua là rất quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thực tế ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh có nền công nghiệp phát triển sớm như Phú Thọ nói riêng. Tuy nhiên, để có hệ thống ĐTM hoàn chỉnh và đáp ứng được yêu cầu về chất lượng cũng như phù hợp với mục tiêu về môi trường trong phát triển kinh tế xã hội còn cần sự chung tay góp sức của các cấp, các ngành, địa phương và của tất cả các đơn vị hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.
Từ những mục tiêu đó mà ở Việt Nam, các quy định pháp luật về ĐMC, ĐTM đã được hình thành, phát triển và có sự tiếp thu hệ thống ĐMC, ĐTM của thế giới, điều chỉnh, bổ sung liên tục cho phù hợp với tình hình thực tế ở Việt Nam, với mục tiêu tạo được sự thông thoáng cho môi trường đầu tư mà vẫn đảm bảo được yêu cầu của công tác bảo vệ môi trường. Ngay sau khi Luật Bảo vệ Môi trường có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành các văn bản hướng dẫn về ĐMC, ĐTM, cam kết bảo vệ môi trường, qua nhiều lần thay đổi, điều chỉnh, hiện nay đang áp dụng theo Nghị định số 29/2011/NĐ-CP, ngày 18/4/2011 của Chính phủ và chi tiết báo cáo lập theo hướng dẫn tại Thông tư số 26/2011/TT-BTNMT, ngày 18/7/2011 về hướng dẫn thi hành một số Điều của Nghị định số 29/2011/NĐ-CP trong đó hướng dẫn về bố cục, nội dung của các loại hình ĐMC, lập báo cáo ĐTM.
Nhìn chung, hệ thống các văn bản hướng dẫn về ĐMC đã và đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường hoàn thiện. Đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành 03 hướng dẫn kỹ thuật chung về ĐMC và 10 hướng dẫn kỹ thuật ĐMC cho các CQK phát triển của các ngành, lĩnh vực bao gồm: Quy hoạch khoáng sản, Quy hoạch phát triển giao thông đường bộ, Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH cấp tỉnh, Quy hoạch phát triển khu công nghiệp....; xây dựng và ban hành 03 hướng dẫn nghiệp vụ ĐMC: Hướng dẫn đánh giá tác động đến đa dạng sinh học trong ĐMC, hướng dẫn đánh giá tác động sức khỏe trong ĐMC và xây dựng, công bố 4 hướng dẫn kỹ thuật lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu trong các CQK bằng công cụ ĐMC và 03 hướng dẫn chuyên ngành. Bên cạnh đó các Bộ, ngành cũng đã ban hành những văn bản hướng dẫn khác về công tác bảo vệ môi trường nói riêng và các nội dung liên quan đến ĐMC, CQK, ĐTM như: Thông tư số 06/2007/TT-BKH, ngày 27/8/2007 hướng dẫn thực hiện Nghị định số 140/2006/NĐ-CP, ngày 22/11/2006 của Chinh phủ quy định về bảo vệ môi trường trong các khâu lập, thẩm định, phê duyệt và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình và dự án phát triển; Thông tư số 01/2011/TT-BXD, ngày 27/01/2011 về hướng dẫn thực hiện ĐMC cho đồ án quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị; Thông tư số 218/2010/TT-BTC, ngày 29/12/2010 đưa ra mức phí thẩm định báo cáo ĐTM ở Trung ương, và quy định mức phí thẩm định báo cáo ĐTM ở địa phương tại Thông tư số 02/2014/TT-BTC, ngày 02/01/2014...
Đối với ĐTM, việc tiếp cận và thực hiện ĐTM sớm hơn so với ĐMC, do đó hệ thống hướng dẫn về lập và thẩm định ĐTM đã được điều chỉnh nhiều lần và sớm hoàn thiện hơn. Cho đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành các hướng dẫn chi tiết cho 22 loại hình dự án bao gồm: Nhà máy nhiệt điện, nhà máy dệt nhuộm, nhà máy xi măng, nhà máy giấy và bột giấy, sản xuất hóa chất cơ bản, xây dựng kho xăng dầu và công nghiệp luyện gang thép, khai thác khoáng sản bằng phương pháp hầm lò, khai thác khoáng sản bằng phương pháp lộ thiên, xây dựng lò đốt chất thải nguy hại...
Nhìn chung, hệ thống các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung và ĐMC, ĐTM nói riêng đã tương đối đầy đủ và ngày càng hoàn thiện. Nội dung và chất lượng các văn bản khá rõ và chi tiết. Đây là cơ sở pháp lý thuận lợi cho những người hoạt động trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ môi trường áp dụng thực hiện.
Đối với Phú Thọ, công tác ĐMC còn khá mới mẻ, trên địa bàn tỉnh hiện chưa thực hiện xây dựng báo cáo ĐMC của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch nào. Trong khi công tác ĐTM đã tương đối phát triển. Hoạt động của hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM đã có nhiều cải tiến để nâng cao chất lượng thẩm định, trình xét duyệt các báo cáo ĐTM, hạn chế đến mức thấp nhất các sai sót để các dự án gây ảnh hưởng đến môi trường. Đồng thời hội đồng cũng tư vấn giúp cho chủ cơ sở, dự án có kế hoạch triển khai thực hiện các giải pháp xử lý môi trường sau khi báo cáo ĐTM của cơ sở, dự án được phê duyệt. Tính đến thời điểm hiện tại, đã thẩm định phê duyệt cho 320 báo cáo ĐTM, đưa công tác quản lý bảo vệ môi trường dần đi vào hệ thống và có chiều sâu. Phần lớn các cơ sở hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khai thác khoáng sản đã tiếp cận và ý thức được tầm quan trọng của việc lập báo cáo ĐTM, từ đó có trách nhiệm hơn trong việc phối hợp với đơn vị tư vấn lập báo cáo ĐTM cũng như bám sát nội dung báo cáo ĐTM để triển khai trong quá trình thi công dự án. Tuy nhiên, một số chủ đầu tư chỉ coi ĐTM là thủ tục để thực hiện các hồ sơ liên quan khác của doanh nghiệp (giấy phép xây dựng, giấy phép khai thác khoáng sản, giấy chứng nhận đầu tư...), chưa nhận thức được ý nghĩa của ĐTM một cách đúng đắn, cho nên công tác lập báo cáo ĐTM còn mang tính chất hình thức, đối phó, chưa được sự quan tâm đúng mức, phần lớn chủ đầu tư giao toàn bộ cho cho đơn vị tư vấn thực hiện cho đến khi ra được Quyết định phê duyệt, dẫn đến nội dung báo cáo ĐTM chưa sát với điều kiện thực tế, chưa phù hợp với đặc điểm của Công ty, khó thực hiện nên khi triển khai dự án phải điều chỉnh nội dung báo cáo ĐTM cho phù hợp.
Kết quả của ĐMC, ĐTM trong thời gian qua là rất quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thực tế ở Việt Nam nói chung và ở tỉnh có nền công nghiệp phát triển sớm như Phú Thọ nói riêng. Tuy nhiên, để có hệ thống ĐTM hoàn chỉnh và đáp ứng được yêu cầu về chất lượng cũng như phù hợp với mục tiêu về môi trường trong phát triển kinh tế xã hội còn cần sự chung tay góp sức của các cấp, các ngành, địa phương và của tất cả các đơn vị hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.
Tác giả bài viết: Ngô Thị Mai - Chi cục BV Môi trường