Ngoài ra, thiên tai dông, lốc, tố, mưa đá, mưa lớn, lũ lụt, rét đậm, rét hại, băng giá, sương muối... ở Phú Thọ là những hệ quả do gió mùa Đông Bắc gây ra, song việc nghiên cứu nó còn cần có thời gian và công sức. Vì vậy ở đây chúng tôi chỉ đề cập tới một yếu tố nhiệt độ. Trong việc phòng tránh, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai này gây ra thì việc nghiên cứu qui luật biến động và hệ quả thời tiết của gió mùa đóng vai trò quan trọng và mang tính cấp thiết, để từ đó chủ động chỉ huy, điều hành, hạn chế thiệt hại tới mức thấp nhất cho các ngành kinh tế xã hội và đời sống nhân dân trong tỉnh. Việc cung cấp thông tin những qui luật gió mùa có tác dụng tăng cường phục vụ khoa học và hiệu quả hơn.

Đặc trưng về nhiệt độ trong các đợt gió mùa Đông Bắc trên địa bàn Phú Thọ:

1. Đặc trưng nhiệt độ trung bình:

Nhiệt độ trung bình trong các đợt gió mùa tại Phú Hộ, khá thấp và ở mức trung bình so với một số nơi lân cận. Tuỳ từng tháng mà nhiệt độ trung bình các đợt có mức độ khác nhau; nhìn chung, thấp nhất là tháng 1, nhiệt độ trung bình các đợt gió mùa khoảng 14,2^oC, mức rét đậm (dưới 15^oC).    

Bảng 1. Nhiệt độ trung bình, nhiệt độ thấp nhất (^OC) trong các đợt gió mùa trong tháng 1 năm 2011 tại một số địa điểm như sau:

2. Đặc trưng về sự giảm nhiệt độ:

Khi gió mùa đông bắc tràn về, nhiệt độ giảm xuống thấp và đột ngột, chỉ sau một vài giờ nhiệt độ có thể hạ thấp 3 - 5^oC. Sau 24 giờ nhiệt độ có thể giảm tụt xuống quá 5^oC. Các kết quả tính  toán cho thấy, mức độ giảm nhiệt độ trung bình ngày trong 24 giờ cho thấy ở Phú Thọ không mạnh như các nơi khác ở Đồng bằng Bắc Bộ và phía Đông Bắc Bộ.

+ Với những đợt gió mùa làm giảm nhiệt độ ngày > 5^oC có thể xảy ra trong gần hết các tháng (trừ tháng 9), song mức bảo đảm không cao.

Thời kỳ có khả năng xảy ra cao nhất là từ tháng 12 đến tháng 3, nhưng mức bảo đảm cũng chỉ đạt 13,5% - 17,5%.

+ Rất ít khi xảy ra giảm nhiệt độ ngày > 7⁰C trong các đợt gió mùa tràn về. Tập trung xảy ra nhiều nhất là trong tháng 1, mức bảo đảm 7,4%. Từ tháng 6 đến tháng 10 không có khả năng xảy ra mức giảm nhiệt độ này.

+ Những đợt gió mùa làm nhiệt độ ngày giảm xuống quá 9oC là rất hiếm xảy ra và chỉ có thể xảy ra ở nửa cuối mùa Đông.

Nói chung, ở Phú Thọ các đợt gió mùa tràn về trong các tháng mùa Đông thường xảy ra giảm nhiệt độ mạnh mẽ hơn các tháng khác. Trong cùng một đợt, sự hạ thấp nhiệt độ tại Phú Hộ mạnh hơn so với Minh Đài và Việt Trì; tuy nhiên không khác nhau nhiều lắm.

3. Đặc trưng nhiệt độ thấp nhất:

Nhiệt độ hạ thấp nhanh chóng khi có gió mùa về nhưng nhiệt độ thấp nhất thường không xảy ra ngay sau khi gió mùa về, mà nó phải trải qua một thời gian vài ba ngày kể từ khi gió mùa tràn qua. Trong thời gian đó nhiệt độ thấp nhất có thể giảm 5 - 6^oC, có khi đạt 13-14^oC.

+ Trong các tháng mùa Đông, khả năng nhiệt độ xuống thấp dưới 13^oC có mức bảo đảm khá cao, ba tháng chính Đông đạt mức trên 59%; trong đó, cao nhất là tháng 1, mức bảo đảm xảy ra đạt tới 80%, thấp hơn một chút so với Minh Đài, nhưng cao hơn so với Việt Trì.   

+ ở mức nhiệt độ xuống thấp dưới 10^oC, cho thấy chỉ có khả năng xảy ra trong thời kỳ chính Đông, từ tháng 11 đến tháng 2. Trong đó, tháng có mức bảo đảm xảy ra cao nhất là tháng 1, tại Phú Thọ đạt 29%. Tại Việt Trì mức bảo đảm đạt 27,7%. Trong khi tại Minh Đài xảy ra cao nhất ở tháng 12 đạt tới 36,7%.

+ Tại Phú Hộ, khả năng nhiệt độ xuống dưới 5^oC xảy ra trong các đợt gió mùa về tháng 12 với mức bảo đảm 4,1%. Còn lại, các tháng khác có thể thấy không có khả năng xảy ra mức nhiệt độ này. Trong khi, tại Việt Trì tất cả các tháng trong năm đều không có khả năng xảy ra với mức bảo đảm 100%.

Nhìn chung, tại Phú Thọ trong các đợt gió mùa vào các tháng mùa Đông, nhiệt độ xuống thấp dưới 15^oC là dễ dàng xảy ra; song ít khả năng xuống thấp tới mức dưới 10oC, chúng chỉ tập trung xảy ra trong tháng 12 với mức bảo đảm 24,5% và tháng 1 với mức bảo đảm 29,2%. Sang tháng 2, khả năng xảy ra giảm đi rõ rệt, chỉ ở mức 13%. Đến tháng 4 thì chúng không còn khả năng xuất hiện nữa.   

Cũng như các nơi khác ở Bắc Bộ, gió mùa Đông Bắc đã mang lại cho Phú Thọ một chế độ thời tiết - khí hậu có nhiều đặc điểm riêng biệt khác với nền chung của khu vực, ảnh hưởng lớn tới sự phát triển kinh tế xã hội và đời sống nhân dân trong tỉnh. Để bảo đảm mọi hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế xã hội và phát triển bền vững, việc nắm vững khoa học về khả năng và mức độ ảnh hưởng của gió mùa tại Phú Thọ là một vấn đề hết sực cần thiết.

Qua nghiên cứu, phân tích ở công trình này có thể rút ra những điểm quan trọng sau:

1) Nhiệt độ trung bình trong các đợt gió mùa tại Phú Thọ khá thấp. Thấp nhất là tháng 1: nhiệt độ trung bình trong các đợt gió mùa là 14,2^oC, ở mức rét đậm. Do vậy hàng năm, việc phòng chống thiệt hại cho cây trồng và gia súc do rét gây ra trong tháng 1 là rất cần thiết.

2) Khi gió mùa Đông Bắc tràn về, mức độ giảm nhiệt độ trung bình ngày trong 24 giờ ở Phú Thọ không mạnh như các nơi khác ở Đồng bằng Bắc Bộ và phía đông Bắc Bộ. Đặc điểm cho thấy, trong thiết kế và sản xuất của các ngành trong Tỉnh cần phải dự tính sao cho phù hợp khả năng xảy ra sự thay đổi nhiệt độ mạnh mẽ này.

3) Nhiệt độ thấp nhất trong một đợt gió mùa thường xảy ra sau khi gió mùa về vài ba ngày. Trong các tháng chính Đông, trung bình nhiệt độ tối thấp xuống dưới 15^oC. Những tháng này dễ xuất hiện sương muối, băng giá lúc sáng sớm. Đây là một loại thời tiết nguy hiểm, gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với cây trồng và gia súc. Cần phải đề phòng hiệu ứng do sương muối rất nguy hại đối với sản xuất nông nghiệp.

Khả năng nhiệt độ tối thấp tại Phú Thọ khi gió mùa về trong các tháng mùa Đông có thể xuống thấp dưới 13^oC (rét hại) với mức bảo đảm khá cao; cao nhất là tháng 1 mức bảo đảm xảy ra tới 80%. Nhiệt độ xuống thấp dưới 10^oC chỉ có khả năng xảy ra trong 3 tháng chính Đông.