Tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV vừa qua, trong trả lời chất vấn, Bộ trưởng Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết, tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất của đồng bào DTTS là vấn đề nhức nhối từ nhiều năm nay nhưng chưa được giải quyết dứt điểm. Theo thống kê đến năm 2019, nhu cầu về đất ở của vùng đồng bào DTTS là khoảng 24 nghìn hộ gia đình và đất sản xuất là trên 43 nghìn hộ gia đình.

Nghị quyết 18, Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII về “tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao”, đã đề ra mục tiêu giải quyết cơ bản tồn tại, vướng mắc liên quan đến đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS nói chung.

Dự thảo Luật quy định rõ giao đất, cho thuê đất lần đầu và tiếp tục giao đất, cho thuê đất cho đồng bào DTTS không còn đất hoặc thiếu đất nông nghiệp so với hạn mức sau khi đã được giao đất, cho thuê đất lần đầu

Đưa Nghị quyết vào cuộc sống, mới đây, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Trương Thị Mai đặc biệt lưu ý quan tâm đến đất ở, đất sản xuất, chăm lo đời sống, vật chất và tinh thần cho nhân dân, đặc biệt là đồng bào DTTS, đồng thời khẳng định, nếu không có chính sách tốt trong Luật Đất đai, đồng bào tiếp tục chịu thiệt thòi và không giải quyết được đất ở, đất sản xuất. Vì vậy, tiếp tục quan tâm lưu ý đời sống người làm rừng, chủ yếu là đồng bào DTTS. Bà Trương Thị Mai đề nghị Chính phủ, Quốc hội và các ban ngành hết sức quan tâm. Liên quan đến đường lối, quan điểm của Đảng, chỗ nào chưa thể chế phải nỗ lực quan tâm sửa đổi.

“Lần này, tôi mong muốn Luật Đất đai (sửa đổi) quan tâm hơn nữa đến đất ở, đất sản xuất của đồng bào DTTS. Đời sống là cốt tử, khi đời sống tốt thì không ai kích động được, an ninh đảm bảo, giảm nghèo bền vững” - bà Trương Thị Mai nói.

Phát biểu ý kiến tại phiên họp tham vấn ý kiến về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Minh Ngân cho biết, khi thiết kế chính sách đất đai cho đồng bào DTTS trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5, Bộ TN&MT đã xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Chính phủ đã ban hành.

Đồng thời, thực hiện chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư, Chính phủ và trên cơ sở tiếp thu ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội, Bộ TN&MT và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội hoàn thiện chính sách đất đai cho đồng bào DTTS trong Dự thảo Luật để tháo gỡ các tồn tại, vướng mắc trên thực tiễn.

Ruộng bậc thang

Theo đó, Dự thảo đã bổ sung một số hành vi bị nghiêm cấm khi giao dịch đất cho đồng bào dân tộc, quy định về thu hồi đất để tạo quỹ đất để giao, cho thuê cho đồng bào DTTS; quy định về cơ chế tài chính để thực hiện…

Làm rõ về vấn đề này, ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế cho biết, Dự thảo Luật đã chỉnh sửa quy định tại Điều 17 về trách nhiệm của Nhà nước về đất đai đối với đồng bào DTTS.

Trong đó, quy định rõ về chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào DTTS và chính sách giao đất, cho thuê đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS thuộc diện hộ nghèo tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn để đảm bảo cuộc sống. Đối với chính sách giao đất ở, đất sản xuất, Dự thảo Luật quy định rõ giao đất, cho thuê đất lần đầu và tiếp tục giao đất, cho thuê đất cho đồng bào DTTS không còn đất hoặc thiếu đất nông nghiệp so với hạn mức sau khi đã được giao đất, cho thuê đất lần đầu.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng chỉnh sửa quy định tại Điều 49 về trường hợp thực hiện quyền sử dụng đất có điều kiện. Theo đó, đồng bào DTTS được giao đất, cho thuê đất lần 2 được tặng cho người thuộc hàng thừa kế và để thừa kế; trường hợp chuyển khỏi địa bàn đang sinh sống thì được thu hồi đất và bồi thường tài sản gắn liền với đất. Diện tích đất đã thu hồi được dùng để tiếp tục giao đất cho cá nhân khác là đồng bào DTTS.

Đồng thời, được để lại cho thành viên trong hộ gia đình tiếp tục sử dụng đất sản xuất được giao, cho thuê. Trường hợp người được tiếp tục sử dụng đất không có nhu cầu sử dụng đất thì Nhà nước thu hồi đất để tiếp tục giao đất, cho thuê đất cho cá nhân khác là đồng bào DTTS.

Đặc biệt, quy định không được chuyển nhượng, góp vốn, tặng cho, thừa kế quyền sử dụng đất đối với các trường hợp khác ngoài 2 trường hợp trên. Ngoài ra, không được thế chấp quyền sử dụng đất trừ trường hợp thế chấp tại ngân hàng chính sách xã hội.

Để đảm bảo quỹ đất để thực hiện chính sách đất đai cho đồng bào DTTS, Dự thảo cũng bổ sung quy định về thu hồi đất để thực hiện dự án bố trí đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS. Theo đó, đất để thực hiện chính sách theo quy định tại Điều 17 được bố trí từ quỹ đất do Nhà nước quản lý mà chưa sử dụng quy định tại khoản 1 Điều 112 mới (trong đó đã bao gồm cả đất do sắp xếp, đổi mới các công ty nông, lâm nghiệp sử dụng đất có nguồn gốc nông, lâm trường) và đất thu hồi từ dự án quy định tại điểm m khoản 3 Điều 79.