Ong bốc bay có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là: Thuần hoá tính dã
sinh chưa triệt để nên ong vẫn bốc bay theo mùa: mùa đông rét chúng bay  về nơi ấm và ngược lại. Thiếu thức ăn, thiếu
mật, phấn dự trữ trong bánh tổ. Không có con trong bánh tổ (trứng, ấu trùng,
nhộng). Sâu bệnh, thiên địch phá hoại đàn ong. Điều kiện ngoại cảnh khắc
nghiệt: nóng, nắng, rét, khô hanh quá sức tự điều chỉnh của đàn ong. Bị tác động
cơ giới: ồn ào, va chạm mạnh, hun khói, không khí có mùi hôi thối, thuốc hoá
học… Nguyên nhân quan trọng nhất làm cho ong bốc bay vẫn là: trong tổ không có
ong con, nếu có ít con thì đàn ong vẫn ổn định trừ trường hợp đặc biệt. Khi ong bốc bay, ong chúa và toàn bộ đàn ong bỏ tổ bay đến nơi ở mới.
Hiện tượng ong bốc  bay làm giảm số đàn
ong của người nuôi, giảm sản lượng mật, kích thích đàn ong khác bay theo gây
thiệt hại cho người nuôi ong.

Để phòng
chống hiện tượng ong bốc bay bà con cần nhận biết sớm một số triệu chứng điển
hình của đàn ong sắp bốc bay như sau:

- Vào buổi
sáng quan sát thấy có tổ ong đi làm kém, có rất ít hoặc không có ong lấy phấn,
trong khi đó các đàn ong khác đi làm tấp nập. Mở thùng kiểm tra bên trong thấy
hiện tượng không có mật, không có phấn và không có ong con. Ong trưởng thành
không bám cầu mà đậu vào thành thùng hoặc ván ngăn (còn gọi là hiện tượng ong
treo).

- Trước
khi bốc bay, ong chúa giảm đẻ 10-15 ngày, bụng nhỏ lại.

- Ong
thường bốc bay vào những ngày tạnh ráo khoảng 8-16 giờ, chủ yếu vào 9-11 giờ.
Khi chuẩn bị bay, ong chuyển động ầm ầm dưới tín hiệu của ong trinh sát. Ong
thợ bay ra ngoài qua cửa tổ và các khe hở của thùng. Ong chúa bay ra sau khi
2/3 ong thợ bay ra. Sau 2-3 phút toàn bộ đàn ong bay ra khỏi tổ và bay nhằng
nhịt trên không trung, một vài phút sau đó bay thẳng đến nơi ở mới.

Biện pháp phòng hiện
tượng bốc bay:

- Giữ cho
đàn ong luôn đủ thức ăn bằng cách, vòng mật cuối không quay hoặc chỉ quay tỉa
một số cầu. Cho ăn bổ sung vào thời kỳ không có cây nguồn mật nở hoa (tháng 7,
8, 9, 1, 2).

- Đặt ong
đúng kỹ thuật. Phát hiện và phòng trị bệnh kịp thời.

- Trường
hợp phát hiện thấy ong sắp bốc bay phải lập tức viện một cầu còn mới có đủ mật,
phấn, nhộng (lấy từ đàn khoẻ). Có thể nhốt chúa lại một vài ngày. Tối cho ong
ăn nước đường.

Kinh nghiệm xử lý khi
ong bốc bay:

- Nếu thấy
ong bắt đầu bay (ong chúa chưa ra) thì nhanh chóng lấy nón bắt ong bay hứng
ngay trước cửa tổ. Trường hợp không kịp lấy nón thì lấy đất ướt vít lỗ tổ và
những khe hở không cho ong ra. Nếu ong đã bay ra đang lượn trên trời thì dùng
đất, cát, nước… tung lên hoặc dùng sào có cuốn giẻ ở đầu khua vào chỗ có nhiều ong,
ong sẽ hạ độ cao đậu lại. Dùng nón bắt ong bắt lấy mang về treo ở chỗ tối và
mát. Đồng thời kiểm tra đàn ong tìm hiểu nguyên nhân bốc bay.

- Chuẩn bị
thùng, ván ngăn, khoảng 19 giờ tối đổ ong vào thùng đã viện thêm cầu mới có đủ
tiêu chuẩn, đuổi ong bám vào cầu viện. Cho ong ăn thêm. Hôm sau kiểm tra bên
ngoài thấy ong đi lấy mật nhiều là đàn ong đã ổn định. Để yên tĩnh 2-3 ngày
kiểm tra ong chúa. Người mới nuôi nên cắt bớt 1/3 cánh chúa để khi ong chia đàn
bốc bay không bay xa. Không được cắt cụt mà cắt chéo ở phần ít gân cánh.

   Nguyễn
Thị Long - Trung tâm Khuyến nông