Vườn quốc gia Xuân Sơn là nơi lưu giữ nhiều giá trị về đa dạng sinh học  và tài nguyên thiên nhiên quý hiếm. Vì vậy việc
quản lý bảo vệ và phát huy giá trị của tài nguyên thiên nhiên trong VQG được
xác định là nhiệm vụ trong tâm và là yếu tố then chốt có ý nhĩa quan trọng đối
với sự phát triển của Vườn quốc gia . Huyện Đà Bắc tỉnh Hòa Bình và Huyện Phù
Yên tỉnh Sơn La là 2 địa phương có địa giới hành chính tiếp giáp với Vườn quốc
gia Xuân Sơn với chiều dài đường ranh giới khoảng 25 km. Hiện tại khu vực giáp
ranh của 2 tỉnh Sơn La, Hòa Bình với VQG Xuân sơn có tổng số 07 bản thuộc 2 xã
có người dân sinh sống tại khu vực rừng giáp ranh với hơn 2000 nhân khẩu, cuộc
sống của người dân chủ yếu phụ thuộc vào canh tác nương rẫy, sản xuất nông nghiệp;
tỷ lệ hộ nghèo chiếm 85% tổng hố hộ trong bản. Các thôn bản này không thuộc diện
hỗ trợ đầu tư  theo Quyết định 24/QĐ-TTg
về chính sách đầu tư phát triển rừng đặc dụng.  Đây là áp lực không nhỏ và là thách thức  đối với công tác quản lý bảo vệ rừng tại Vườn
quốc gia  Xuân Sơn .

Xác định nhiệm vụ trong tâm và giải pháp đối với
công tác quản lý bảo vệ rừng theo hướng bền vững, trong những năm qua, Vườn quốc
gia Xuân Sơn luôn tích cực triển khai và thực hiện có hiệu quả các giải pháp quản
lý bảo vệ rừng trên địa  bàn, trong đó đặc
biệt coi trọng công tác quản lý bảo vệ rừng tại khu vực rừng giáp ranh. Trong
quá trình triển khai thực hiện đã tạo được sự ủng hộ, phối kết hợp của các cơ
quan, đơn vị có liên quan và sự  đồng thuận
của người dân trong khu vực giáp ranh cụ thể:

Xây dựng, ký kết và thực hiện quy chế phối kết
hợp giữa Vườn quốc gia Xuân Sơn với Hạt Kiểm lâm huyện Đà Bắc, Hạt Kiểm lâm huyện
Phù Yên trong việc tuần tra, kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý các vụ vi
phạm quy định về bảo vệ rừng tại khu vực giáp ranh. Mặt khác, công tác phối kết
hợp còn được thông qua trao đối thông tin hai chiều, tiếp cận người dân khu
giáp ranh để tuyên truyền, vận động và chia sẻ, hướng dẫn khoa học kỹ thuật
trong sản xuất. Từ đó góp phần thay đổi các tập quán xản xuất của người dân
theo hướng tích cực giúp nâng cao đời sống giảm sự phụ thuộc của người dân vào
rừng. Hơn nữa, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Cán bộ Vườn quốc gia Xuân
Sơn đã vận dụng và thực hiện có hiệu quả giữa nhiệm vụ được giao gắn với phong
trào thi đua “ Học tập tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” qua chuyên đề “ Dân vận
khéo”. Kết quả đạt được trong năm 2013-2014,  đã tổ chức đước 10 đợt tuần tra chung trên địa
bàn; tổ chức được 04 lớp tuyên truyền cho người dân vùng giáp ranh về luật bảo
vệ và phát triển rừng, giúp người dân hiểu rõ về vai trò, ý nghĩa mục đích sử dụng
của 3 loại rừng đối với đời sống, xã hội và môi trường, nắm rõ được ranh giới của
rừng đặc dụng; Xây dựng bảng thông tin đường dây nóng để tiếp nhận và kịp thời
xử lý thông tin, khuyến khích cộng đồng tham gia đấu tranh và tố giác các hành
vi vi phạm quy định về bảo vệ rừng trên địa bàn. Ngoài ra, còn hướng dẫn người
dân Bản Dinh, Suối Gà của huyện Phù Yên – Sơn La về kỹ thuật trồng một số cây
lâm nghiệp, dân thay đổi những thói quen, tập quán không tốt gây ảnh hưởng đến
rừng, đất rừng.

Triển khai công tác giao khoán bảo vệ rừng cho
các cộng đồng thuộc các xã trong Vườn quốc gia Xuân Sơn gắn với việc triển khai
thực hiện chính sách đầu tư phát triển rừng đặc dụng theo Quyết định 24/QĐ-TTg
ngày 24/12    /2012. Tổ chưc ký cam kết bảo
vệ rừng đối với 29 cộng đồng, hàng năm thực hiện đánh giá cam kết bảo vệ rừng của
từng cộng đồng làm cơ sở để đầu tư nguồn vốn hỗ trợ phát triển kinh tế cho cộng
đồng thuộc 29 thôn bản vùng đệm của Vườn quốc gia. Từ đó đã tạo được sự gắn kết
giữa quyền lợi và trách nhiệm của công động đối với việc tham gia quản lý bảo vệ
rừng.

Thông qua các giải pháp được triển khai và thực
hiện một cách đồng bộ, linh hoạt đã tạo được những kết quả tích cực đối với
công tác quản lý bảo vệ rừng của Vườn quốc gia Xuân Sơn, đặc biệt đối với bảo vệ
rừng tại khu vực giáp ranh, nâng cao được nhận thức của người dân, cộng đồng và
nâng cao được vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương các xã, huyện
giáp ranh trong công tác phối hợp tuần tra, tuyên truyền và xử lý các vụ  vi phạm.

Tuy đời sống của cộng đồng người dân tại vùng
giáp ranh với VQG Xuân Sơn thộc 2 tỉnh Sơn La và Hòa Bình còn gặp nhiều khó
khăn, không được hưởng lợi từ chính sách đầu tư phát triển rừng đặc dụng theo
Quyết định 24/QĐ-TTg nhưng cộng đồng vẫn tích cực tham gia, ủng hộ trong công
tác quản lý bảo vệ rừng. Điều đó khẳng định sự phối kết hợp chặt chẽ giữa Vườn
quốc gia Xuân Sơn với các đơn vị liên quan tại khu vực giáp ranh đã mang lại hiệu
quả tích cực góp phần bảo tồn giá trị tài nguyên thiên nhiên và nguồn sinh thủy
phục vụ phát triển kinh tế xã hội cho vùng./.

                                                   Đinh Tấn Quyền – Vườn quốc gia Xuân Sơn