Năm 2010, Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ đã phê
duyệt đề tài: “Nghiên cứu bảo tồn và
phát triển cây Vù hương trên địa bàn tỉnh Phú Thọ”.
Sở Khoa học công nghệ tỉnh Phú
Thọ là chủ đầu tư, Trung tâm Khoa học lâm nghiêp vùng Trung tâm Bắc Bộ là đơn
vị thực hiện, thời gian thực hiện từ 7/2010 đến 7/2015.
Với mục tiêu là bảo tồn và phát
triển cây Vù hương (Cinnamomum balansae H.Lec) trên đất Phú Thọ, bảo tồn nguồn gen
hướng tới công tác cải thiện giống cây Vù hương và bổ sung loài cây trồng quý
hiếm vào cơ cấu cây lâm nghiệp của tỉnh.
Vù hương ngày càng trở nên quý
hiếm là do cây Vù hương tái sinh tự nhiên rất kém và bị chặt phá nhiều nên hiện
nay các cá thể còn lại rất ít và rải rác. Vù hương có giá trị kinh tế rất cao,
được xếp vào loại hiếm (R). Gỗ Vù hương được bán với giá khoảng trên 20 triệu
đồng/m3 gỗ tròn, cao gấp 1,8 - 2 lần gỗ Lát hoa. Tinh dầu Vù hương
(còn gọi là dầu Xá xị, thường được chưng cất từ lá, cành, gốc, rễ), cách đây
trên 10 năm được bán tại lò chưng cất với giá 1 triệu đồng/lít (tương đương với
2 chỉ vàng/lít). Hiện nay, dù Nhà nước đã cấm triệt để việc khai thác nhưng cây
Vù hương vẫn đang bị khai thác mang tính tận diệt.
Trong quá trình thực hiện đề tài
nhóm cán cán bộ đã đi điều tra khảo sát ở 3 tỉnh: Ninh Bình, Phú Thọ, Tuyên
Quang. Đã điều tra đo đếm được 53 cây trong đó tại Phú Thọ: 29 cây; Yên Bái: 6
cây; Tuyên Quang: 16 cây; vườn Quốc gia Cúc Phương 2 cây. Dự kiến 14 cây đưa
vào khai thác nguồn giống. Qua thực tế điều tra thấy Vù hương là cây gỗ lớn
thường xanh có thể cao đến 40m, đường kính hơn 1m. Ra hoa tập trung từ tháng 1-
3, quả chín vào tháng 10 - 12 hàng năm; Vù hương có phân bố trên đất Ferralít
vàng hoặc vàng đỏ phát triển trên đá phiến thạch mica và đá G-nai, ở độ cao 60
– 200 m. Vù hương thường mọc ở chân đồi, sườn đồi nhất là những nơi gần bờ
ao, ruộng. Điều đó chứng tỏ Vù hương là cây ưa ẩm; Khả năng tái sinh tự nhiên
của Vù hương rất kém, khả năng nảy mầm của hạt thấp.
Hiện nay Đề tài đã xây dựng được
0,3 ha vườn cây cây vật liệu giống tại Cầu Hai (Đoan Hùng – Phú Thọ); 12 ha mô
hình trong đó tại vườn Quốc gia Xuân Sơn (6 ha) và tại Trung tâm Khoa học Lâm
nghiệp vùng Trung tâm Bắc Bộ (6 ha), hiện tại cây trồng sinh trưởng tốt.
Đề tài đang tiếp tục
nghiên cứu phương pháp tạo giống bằng hom và hy vọng rằng các kết quả nghiên
cứu của đề tài góp phần bảo tồn nguồn gen quý, hướng tới công tác cải thiện
giống cây Vù hương và bổ sung loài cây trồng quý hiếm vào cơ cấu cây lâm nghiệp
của tỉnh Phú Thọ.
Nguyễn Anh Dũng
(Trung
tâm Khoa học Lâm nghiệp vùng Bắc Bộ)