Bản tin dự báo tác động đặt trọng tâm vào người dân và hoạt động sản xuất kinh tế, xã hội

Dự báo dựa trên tác động là xu hướng dự báo được Cơ quan Khí tượng Thủy văn Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm trong thời gian qua và định hướng phát triển trong tương lai. Dự báo dựa trên tác động là việc chuyển đổi từ việc trả lời câu hỏi: “Thời tiết sẽ như thế nào?” (ví dụ như: mưa 50mm/24 giờ, gió cấp 6-cấp 7…) thành việc trả lời câu hỏi trọng tâm: “Thời tiết sẽ gây ra tác động gì?” đối với người dân, tới các đối tượng chịu rủi ro trước thời tiết, thiên tai như nông nghiệp, giao thông, du lịch, nuôi trồng thủy sản.

Trong bối cảnh thiên tai thường xảy ra không đúng như quy luật, dự báo dựa trên tác động có thể giúp đưa ra các thông tin tác động tiềm ẩn của thiên tai (như bão, mưa lớn hoặc triều cường, ngập lụt) đến các hoạt động kinh tế-xã hội, có thể gây ra các thiệt hại lớn về người và tài sản.

Theo ông Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia, trước đây, các bản tin dự báo KTTV đều tập trung vào các yếu tố chuyên môn như nhiệt độ, gió, lượng mưa, các bản tin tập trung vào việc cung cấp thông tin dự báo lượng mưa bao nhiêu mm trong vòng 24 giờ hay trong 3 ngày, gió cấp mấy, nhiệt độ bao nhiêu độ C.

 Mưa lũ tại huyện Lương Sơn, Hòa Bình

Các thông tin thuần túy về mặt kỹ thuật này khi đến với người dân có thể khiến mỗi người có thể hiểu hoặc cảm nhận theo một cách khác nhau. Ví dụ, ở mức nhiệt 35 độ C, mỗi người sẽ có cảm nhận khác nhau, tùy vào thể trạng, tùy vào điều kiện môi trường. Tương tự, đối với gió, không phải ai cũng hình dung được thế nào là gió cấp 4 hay gió cấp 8. Nhưng người dân sẽ cảm nhận và nhận biết được thế nào là trời nồm, thế nào là hanh khô, thế nào là gió gây gãy đổ cành cây nhỏ, gió khiến không thể đi ngược chiều gió hay gây tốc mái nhà…

Do đó, việc chuyển đổi các thông tin về dự báo cường độ gió, cường độ mưa, nhiệt độ sang các thông tin tác động trực tiếp đến con người, đến sản xuất kinh tế - xã hội (bản tin dự báo dựa trên tác động) sẽ hữu ích hơn cho người nhận thông tin, giúp họ biết được thời tiết thiên tai sẽ xảy ra như thế nào trong vài ngày tới, sẽ gây ra những tác động gì. Người dân có thể đón nhận những thông tin này dễ dàng hơn, hình dung được sẽ những tác động sẽ xảy ra và từ đó có biện pháp, phương án phòng chống tốt hơn.

Chẳng hạn, thay vì nói lượng mưa bao nhiêu mm thì có thể thay bằng lượng mưa đó gây ngập đến đầu gối hay mắt cá chân; hoặc thay vì dự báo gió cấp 10, có thể thông báo gió gây ra tốc mái nhà cấp 4, gây gẫy đổ cành cây nhỏ, hay gió cấp 12, cấp 13 gây gãy, đổ cột điện.

Người dân và chính quyền rất quan tâm đến dự báo dựa trên tác động

Hòa Bình là một trong những tỉnh miền núi thường xuyên hứng chịu thiên tai, nhất là vào mùa mưa bão, do đó người dân và chính quyền nơi đây rất quan tâm đến các bản tin dự báo, cảnh báo KTTV.

Tại TP. Hòa Bình, tổ 15 phường Đồng Tiến xuất hiện điểm sạt lở từ mùa mưa bão năm 2017. Tại đây, một số ngôi nhà đã sụt lún và đổ sập xuống sông. Thời điểm đó, UBND tỉnh Hòa Bình đã đề xuất di chuyển hơn 30 hộ dân trong giai đoạn 1. Hiện nay còn khoảng 30 hộ đang sống trong cảnh thấp thỏm lo lắng. Họ mong chờ chính quyền địa phương nhanh chóng tìm địa điểm phù hợp để tái định cư cho người dân. Chính vì sống trong cảnh nơm nớp lo sợ, nhất là khi mùa mưa bão đến nên người dân nơi đây rất quan tâm đến thông tin dự báo, cảnh báo KTTV.

Bà Phan Thị Mai - người dân tổ 15, phường Đồng Tiến, TP. Hoà Bình chia sẻ: Chúng tôi sinh sống ở đây rất lo lắng, nhất là khi mùa mưa bão cận kề, vì nhà tôi nằm ở vị trí giáp danh với các nhà sạt lở nặng đã được di dời. Do vậy chúng tôi đặc biệt quan tâm đến các bản tin dự báo KTTV hàng ngày. Khi có các bản tin dự báo, cảnh báo mưa bão, lũ tôi thường xuyên theo dõi và cập nhật thông tin.

Bà Mai mong muốn trong thời gian tới, các bản tin dự báo này ngày càng dự báo cụ thể và chính xác hơn, có đưa thêm thông tin dự báo khả năng tác động như mưa to có thể gây ra sạt lở không? Gió mạnh có đủ gây ra tốc mái không? Để người dân có thể chủ động chuẩn bị chu đáo, an toàn hơn nhằm đảm bảo tài sản và tính mạng.

Còn bà Nguyễn Thị Khang - Tổ trưởng Tổ dân phố 15 phường Đồng Tiến, TP. Hoà Bình chia sẻ: Vào mùa mưa bão năm ngoái, UBND phường có công văn cảnh báo, Tổ dân phố 15 nằm trong khu vực nguy hiểm, đề nghị Tổ trưởng Tổ dân phố thông báo đến nhân dân để chủ động di dời ra khỏi vùng nguy hiểm trong những trận mưa lớn. UBND phường cũng đã huy động đội dân phòng đến bảo vệ những điểm xung yếu có nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất…

Theo bà Khang, việc người dân được theo dõi các bản tin dự báo dựa trên tác động sẽ giúp họ chủ động hơn để ứng phó với thiên tai sắp xảy ra. Bà mong muốn trong thời gian tới, các bản tin dự báo KTTV có thêm dự báo khả năng tác động sẽ được thực hiện không chỉ tại Hòa Bình mà các khu vực khác để các cấp, ngành, địa phương luôn sẵn sàng, chủ động phương án, lực lượng, phương tiện để đề phòng và ứng phó với sự cố thiên tai, tìm kiếm cứu nạn nhằm giảm thiệt hại về người và tài sản cho nhân dân.

Lợi ích kinh tế - xã hội của dự báo dựa trên tác động

Sự mong chờ của người dân tại Tổ dân phố 15 phường Đồng Tiến, TP. Hòa Bình đối với bản tin dự báo thiên tai dựa trên tác động là có cơ sở, bởi so với các bản tin dự báo thiên tai trước đây thì bản tin dự báo thiên tai dựa trên tác động có nhiều điểm nổi trội. Bà Hoàng Lan Thu - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hoà Bình cho biết: Bản tin cảnh báo, dự báo thiên tai trước đây và bản tin dự báo, cảnh báo có phần tác động như hiện nay có sự khác biệt rõ rệt. Bản tin theo quy định như hiện nay đã đánh giá được cấp độ rủi ro thiên tai, từ đó cho thấy mức độ nguy hiểm do thiên tai gây ra nhằm chủ động các phương án phòng ngừa, ứng phó.

Bên cạnh đó, dự báo cảnh báo khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội đã phần nào giúp Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn (PCTT, TKCN) và Phòng thủ dân sự tỉnh, các địa phương nắm bắt và hình dung rõ hơn khả năng ảnh hưởng của thiên tai đến cộng đồng, sinh hoạt của người dân vùng thiên tai và từ đó chủ động triển khai phương án phòng ngừa, ứng phó thiên tai giảm thiểu tối đa các thiệt hại có thể xảy ra.

Các thông tin dự báo, cảnh báo cấp độ rủi ro thiên tai, dự báo khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội trong các bản tin cũng giúp Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT, TKCN và Phòng thủ dân sự tỉnh rất nhiều trong công tác lập và xây dựng kế hoạch, cũng như triển khai phương án phòng ngừa, ứng phó thiên tai.

Dự báo dựa trên tác động là xu hướng dự báo được Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới định hướng phát triển trong thời gian tới

Cụ thể, các dự báo, cảnh báo thiên tai như bản tin hạn dài theo năm, theo mùa, theo tháng giúp Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT, TKCN và Phòng thủ dân sự tỉnh có hướng xây dựng kế hoạch PCTT, phương án ứng phó thiên tai trên địa bàn tỉnh phù hợp, kịp thời, đảm bảo an toàn cho người dân.

Đồng thời, khi xuất hiện thiên tai, các bản tin dự báo cảnh báo thiên tai hạn ngắn giúp các địa phương chủ động sơ tán người dân, có phương án đảm bảo an toàn về tính mạng và tài sản cho nhân dân, chủ động triển khai các phương án ứng phó đã xây dựng phù hợp với loại hình thiên tai có thể xảy ra.

Hơn nữa, thông tin cảnh báo khả năng tác động đến môi trường, điều kiện sống, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội giúp các cấp chính quyền địa phương khoanh vùng khu vực có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, rà soát các điểm xung yếu tập trung nguồn lực vào các khu vực, các đối tượng chịu rủi ro cao nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Là đơn vị phải trực và sử dụng bản dự báo cảnh báo đầu tiên, Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT, TKCN và Phòng thủ dân sự tỉnh Hòa Bình luôn mong muốn bản tin cảnh báo dự báo càng cụ thể, càng sát với loại hình thiên tai có thể xảy ra sẽ càng giúp các địa phương, nhất là các khu vực miền núi, vùng cao, vùng sâu vùng xa chuẩn bị tốt hơn trong công tác phòng ngừa ứng phó thiên tai.

Đặc biệt đối với loại hình thiên tai là lũ, lũ ống, lũ quét sạt lở đất, việc cảnh báo cụ thể, cảnh báo sớm giúp các địa phương chủ động sơ tán người và tài sản đến khu vực an toàn. Việc truyền tin cho người dân sớm hơn cũng giúp người dân chủ động phòng ngừa ứng phó do tại các khu vực miền núi, phương thức truyền tin dự báo cảnh báo thiên tai còn hạn hẹp, bị hạn chế và đại đa số người dân còn chủ quan.