Trên thế giới, việc nghiên cứu tai biến địa chất đã được đầu tư sớm và áp dụng nhiều phương pháp khoa học vào việc tính toán, dự báo nguy cơ trượt lở đất; nhưng ở nước ta, vấn đề này mới được chú trọng trong 15 năm gần đây khi thảm hoạ trượt lở đất liên tục xảy ra, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của.
Các nghiên cứu vể trượt lở đất đá (TLĐĐ) từ trước tới nay chỉ được áp dụng trên diện rộng, ở tỷ lệ nhỏ và mang tính phân vùng dự báo định tính, chưa có công trình nghiên cứu và cảnh báo thảm hoạ TLĐĐ chi tiết để phục vụ hiệu quả công tác phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai. Vì thế nhất thiết phải xây dựng một chuơng trình điều tra, phân tích đồng bộ, áp dụng hệ phương pháp tiên tiến, phù hợp nhằm đánh giá và cảnh báo về các tại biến TLĐĐ hiệu quả và kịp thời phục vụ công tác quy hoạch phòng chống thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, đại diện tập thể tác giả dự án cho biết: Mục tiêu của dự án là làm rõ hiện trạng, nguyên nhân, phân vùng cảnh báo nguy cơ và đề xuất các bịên pháp phòng tránh giảm thiểu hậu quả về thảm hoạ TLĐĐ ở các vùng núi Việt Nam. Xây dựng CSDL về tai biến TLĐĐ nhằm nâng cao năng lực cảnh báo thảm hoạ, làm cơ sở phục vụ công tác quy hoạch và phát triển bền vững ở vùng núi Việt Nam. Xây dựng bộ Bản đồ cảnh báo TLĐĐ từ cấp Trung uơng đến cấp xã ở tỉ lệ nghiên cứu 1/50.000 đến 1/25.000 các vùng núi Việt Nam. Xác đinh cơ sở khoa học để lắp đặt các trạm quan trắc phục vụ công tác cảnh báo sớm các thiên tai. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm tai biến TLĐĐ và tiến hành lắp đặt thử nghiệm các trạm quan trắc cảnh báo TLĐĐ tại một số vùng trọng điểm.
Để đạt mục tiêu này, dự án triển khai các nhiệm vụ: thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu hiện có về địa hình, địa mạo, địa chất, địa chất thuỷ văn, địa chất công trình, đất và hiện trạng sử dụng đất, hiện trạng TLĐĐ và lũ quýet. Xây dựng nền địa hình chi tiết phục vụ công tác đánh giá hiện trạng TLĐĐ, mô hình hoá và phân vùng dự báo nguy cơ TLĐĐ; đề xuất các biện pháp phòng tránh, giảm thiểu hậu quả. Xây dựng CSDL tổng hợp về TLĐĐ. Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và triển khai công tác hướng dẫn giáo dục cộng đồng về phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai. Chuyển giao kết quả điều tra, nghiên cứu cho các đơn vị từ Trung ương đến địa phương sử dụng, góp phần nâng cao năng lực quản lý, giảm nhẹ hậu quả do TLĐĐ gây ra.
Vùng nghiên cứu của dự án bao gồm toàn bộ khu vực miền núi Việt Nam. Diện tích được lựa chọn nghiên cứu dựa vào các yếu tố như: số liệu điều tra hiện có về hiện trạng TLĐĐ, lũ quét; quy hoạch phát triển KT-XH ở các vùng; các hiểu biết về tai biến TLĐĐ và lũ quét….
Dự án thực hiện qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2011-2014): diện tích 100.000 km2; điều tra, đánh giá, phân vùng cảnh báo nguy cơ TLĐĐ trên diện tích 17 tỉnh miền Bắc, lắp đặt thử nghiệm một số trạm quan trắc xây dựng hệ thống cảnh báo sớm tai biến TLĐĐ. Giai đoạn 2 (2015-2017): 100.000 km2: điều tra, đánh giá, phân vùng cảnh báo 13 tỉnh miền núi Trung Bộ, 5 tỉnh Tây Nguyên và 2 tỉnh Đông Nam Bộ. Giai đoạn 3 (2017-2020) nghiên cứu chi tiết ở tỉ lệ lớn cho các khu vực đặc biệt nguy hiểm, triển khai hệ thống quan trắc phục vụ cảnh báo sớm ở khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.
Các nghiên cứu vể trượt lở đất đá (TLĐĐ) từ trước tới nay chỉ được áp dụng trên diện rộng, ở tỷ lệ nhỏ và mang tính phân vùng dự báo định tính, chưa có công trình nghiên cứu và cảnh báo thảm hoạ TLĐĐ chi tiết để phục vụ hiệu quả công tác phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai. Vì thế nhất thiết phải xây dựng một chuơng trình điều tra, phân tích đồng bộ, áp dụng hệ phương pháp tiên tiến, phù hợp nhằm đánh giá và cảnh báo về các tại biến TLĐĐ hiệu quả và kịp thời phục vụ công tác quy hoạch phòng chống thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, đại diện tập thể tác giả dự án cho biết: Mục tiêu của dự án là làm rõ hiện trạng, nguyên nhân, phân vùng cảnh báo nguy cơ và đề xuất các bịên pháp phòng tránh giảm thiểu hậu quả về thảm hoạ TLĐĐ ở các vùng núi Việt Nam. Xây dựng CSDL về tai biến TLĐĐ nhằm nâng cao năng lực cảnh báo thảm hoạ, làm cơ sở phục vụ công tác quy hoạch và phát triển bền vững ở vùng núi Việt Nam. Xây dựng bộ Bản đồ cảnh báo TLĐĐ từ cấp Trung uơng đến cấp xã ở tỉ lệ nghiên cứu 1/50.000 đến 1/25.000 các vùng núi Việt Nam. Xác đinh cơ sở khoa học để lắp đặt các trạm quan trắc phục vụ công tác cảnh báo sớm các thiên tai. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm tai biến TLĐĐ và tiến hành lắp đặt thử nghiệm các trạm quan trắc cảnh báo TLĐĐ tại một số vùng trọng điểm.
Để đạt mục tiêu này, dự án triển khai các nhiệm vụ: thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu hiện có về địa hình, địa mạo, địa chất, địa chất thuỷ văn, địa chất công trình, đất và hiện trạng sử dụng đất, hiện trạng TLĐĐ và lũ quýet. Xây dựng nền địa hình chi tiết phục vụ công tác đánh giá hiện trạng TLĐĐ, mô hình hoá và phân vùng dự báo nguy cơ TLĐĐ; đề xuất các biện pháp phòng tránh, giảm thiểu hậu quả. Xây dựng CSDL tổng hợp về TLĐĐ. Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và triển khai công tác hướng dẫn giáo dục cộng đồng về phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai. Chuyển giao kết quả điều tra, nghiên cứu cho các đơn vị từ Trung ương đến địa phương sử dụng, góp phần nâng cao năng lực quản lý, giảm nhẹ hậu quả do TLĐĐ gây ra.
Vùng nghiên cứu của dự án bao gồm toàn bộ khu vực miền núi Việt Nam. Diện tích được lựa chọn nghiên cứu dựa vào các yếu tố như: số liệu điều tra hiện có về hiện trạng TLĐĐ, lũ quét; quy hoạch phát triển KT-XH ở các vùng; các hiểu biết về tai biến TLĐĐ và lũ quét….
Dự án thực hiện qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2011-2014): diện tích 100.000 km2; điều tra, đánh giá, phân vùng cảnh báo nguy cơ TLĐĐ trên diện tích 17 tỉnh miền Bắc, lắp đặt thử nghiệm một số trạm quan trắc xây dựng hệ thống cảnh báo sớm tai biến TLĐĐ. Giai đoạn 2 (2015-2017): 100.000 km2: điều tra, đánh giá, phân vùng cảnh báo 13 tỉnh miền núi Trung Bộ, 5 tỉnh Tây Nguyên và 2 tỉnh Đông Nam Bộ. Giai đoạn 3 (2017-2020) nghiên cứu chi tiết ở tỉ lệ lớn cho các khu vực đặc biệt nguy hiểm, triển khai hệ thống quan trắc phục vụ cảnh báo sớm ở khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.
Tác giả bài viết: Trung tâm Lưu trữ và Thông tin