Nhiều doanh nghiệp ở Phú Thọ chấp nhận phạt chứ không đầu tư hệ thống xử lý chất thải
Chia sẻ:
Cũng như nhiều gia đình, chẳng mấy khi chị Hiền dám mở cửa nhà vì sợ bụi và mùi hôi. Cả bốn người nhà chị đều bị viêm đường hô hấp mãn tính, riêng tiền thuốc điều trị mỗi tháng cũng mất vài trăm nghìn đồng.
Vợ chồng thằng con tôi vừa phải bồng con đi nơi khác thuê nhà để ở. Bà Trần Thị Lệ Châu ở tổ 21 khu Hồng Hà 1 phân trần: "Khói bụi từ các nhà máy xả ra nồng nặc khiến con nó quấy khóc ngủ không yên". Mấy chiếc áo trắng bà phơi trước nhà qua đêm quên không cất bị phủ một lớp bụi đen sì. Giếng nước gia đình đã phải lấp vì múc lên có mầu thuốc nhuộm. Bà tỏ ra lo lắng vì số người mắc các loại bệnh trong đó có ung thư tăng bất thường. Riêng đoạn phố này chưa đầy 20 hộ mà có tới bốn người bị ung thư, hai người đã chết.
Bác sĩ Lê Phương Loan, Trưởng trạm y tế phường Bến Gót, cho biết: Theo số liệu điều tra đầu năm 2006, khu phố Hồng Hà 1 có tới 15 người mắc bệnh ung thư, trong đó tám người đã chết, có gia đình hai bố con cùng bị ung thư. Hai năm 2005-2006, toàn phường có tới 14 người chết vì ung thư. Bệnh về đường hô hấp chiếm gần hai phần ba các loại bệnh trên địa bàn, riêng khu Hồng Hà 1 có hơn 70% số dân mắc loại bệnh này.
Trưởng phòng Quản lý môi trường Lê Văn Doanh (Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Thọ), trong buổi làm việc với chúng tôi, thừa nhận: Tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải công nghiệp gây ra ở Việt Trì nói riêng và tỉnh Phú Thọ nói chung là nghiêm trọng.
Theo Quyết định số 64 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh có bảy cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng phải xử lý triệt để. Bốn năm qua mới có một cơ sở được công nhận ra khỏi danh sách này là Công ty CP bia-rượu Viger. Công ty Giấy Bãi Bằng cũng đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng, nhưng vẫn chưa xử lý triệt để ô nhiễm ở hồ bùn vôi. Số còn lại, việc triển khai rất chậm chạp, có nơi làm cho có để đối phó.
Năm 2007, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Cục Cảnh sát môi trường - Bộ Công an, ngành chức năng của tỉnh đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 30 doanh nghiệp, phát hiện 27 cơ sở vi phạm các tiêu chuẩn môi trường về khí thải, nước thải, có loại chất thải vượt tiêu chuẩn cho phép hàng chục lần, 15 cơ sở có phát sinh chất thải nguy hại đều vi phạm quy định về quản lý chất thải này. Các doanh nghiệp này bị xử phạt với số tiền hàng trăm triệu đồng, trong đó nhiều doanh nghiệp đã bị nhắc nhở nhiều lần.
Ðoàn kiểm tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ xem xét, tạm thời đình chỉ hoạt động của Công ty Giấy Việt Trì, Công ty Dệt Vĩnh Phú và Xí nghiệp ván nhân tạo cho đến khi hoàn thành các biện pháp xử lý triệt để nguồn chất thải và cấm Công ty TNHH Toàn Năng xả nước thải vượt tiêu chuẩn. Trước đó, Công ty Toàn Năng đã nhiều lần bị đề nghị tạm đình chỉ hoạt động do gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Tuy nhiên, biện pháp nhắc nhở, rồi xử phạt không đem lại kết quả như mong muốn. Các doanh nghiệp này vẫn hoạt động, tiếp tục gây ô nhiễm, thậm chí còn trầm trọng hơn. Một số cơ sở còn đang chuẩn bị mở rộng sản xuất. Ðơn từ, kiến nghị của người dân và chính quyền cơ sở gửi các cấp có thẩm quyền ngày một nhiều.
Nhiều người nghĩ rằng, ô nhiễm là khó tránh khỏi vì phần lớn các cơ sở công nghiệp ở Việt Trì được xây dựng từ những năm 60 - 70 của thế kỷ trước, công nghệ lạc hậu, thiết bị cũ kỹ, chưa có hệ thống xử lý chất thải đạt yêu cầu. Tuy vậy một cán bộ phường Bến Gót nói rằng, các công ty mới thành lập như Pangrim Neotex, Nhôm Sông Hồng, Plastic Vĩnh Phú cũng gây ô nhiễm không kém.
Tìm hiểu thực tế tại Xí nghiệp ván nhân tạo Việt Trì, ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Giám đốc xí nghiệp giãi bày: Dây chuyền sản xuất của chúng tôi đã quá xuống cấp, vốn liếng thiếu lại đang chờ cổ phần hóa. Lo nuôi nhau còn chưa xong lấy gì mà chống ô nhiễm môi trường!
Khu công nghiệp Thụy Vân, Việt Trì ra đời đã gần 10 năm với gần 50 doanh nghiệp hoạt động, lượng nước thải tới 1.500 m3/ngày nhưng cho tới nay vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải. Toàn bộ nước thải từ các cơ sở sản xuất được gom về hồ chứa, khi đầy thì mở cống cho chảy ra đồng Láng Bông, xã Thụy Vân. Lãnh đạo ban quản lý các Khu công nghiệp Phú Thọ cho biết: Chúng tôi nhận thức rõ vấn đề này nhưng vì thiếu vốn đầu tư nên đành bó tay.
Công ty Giấy Việt Trì đầu tư tới gần 30 tỷ đồng cho xử lý nước thải nhưng hầu như chỉ để vận hành "trình diễn" khi có đoàn kiểm tra, hoặc khi bị dân phản đối gay gắt. Mỗi ngày, hơn 2.300 m3 nước thải đen ngòm, hôi thối vẫn đổ ra sông Hồng. Nguyên nhân, theo một cán bộ của công ty cho biết: Chi phí vận hành hệ thống xử lý nước thải quá lớn, làm đội giá thành, sản phẩm không thể cạnh tranh trên thị trường.
Khi được hỏi về những bức xúc của người dân, ông Nguyễn Bá Long, Trưởng khu Hồng Hà 1, phường Bến Gót cho biết: Chúng tôi đã rất nhiều lần gửi đơn, kiến nghị đến các cơ quan chức năng. Ngoài ra trong các cuộc họp, hoặc bất cứ cơ hội nào gặp cán bộ phường, thành phố, cán bộ tỉnh và cả Ðại biểu Quốc hội chúng tôi cũng phản ánh vấn đề ô nhiễm môi trường. Cán bộ nào cũng chú ý lắng nghe, ghi chép và hứa hẹn nhưng chẳng có kết quả gì nên chúng tôi vẫn phải "sống chung với ô nhiễm".
Bí thư Ðảng ủy phường Bến Gót, Nhạc Văn Tiến, nói: Thấy bà con phải sống trong môi trường bị ô nhiễm, độc hại chúng tôi cũng xót xa lắm. Nhưng biết làm gì khi cấp ủy, chính quyền cơ sở cũng chỉ kiến nghị, kêu cứu giúp dân. Việc này ngoài tầm tay của chúng tôi.
- Khi nhận được phản ánh của nhân dân chúng tôi đều đi kiểm tra, lập biên bản và báo cáo cấp trên. Ông Nguyễn Khắc Hải, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường Việt Trì khẳng định. Nhưng phòng không đủ căn cứ để xử phạt doanh nghiệp vì lấy đâu ra máy móc, thiết bị đo mức độ ô nhiễm, đến giấy quỳ tím để đo độ pH cũng không có. Ông Hải cho rằng, muốn có kết quả chính xác cần tăng cường kiểm tra đột xuất thay vì thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch báo trước như hiện nay.
Ðể khắc phục tình trạng này, các cấp, các ngành chức năng tỉnh Phú Thọ nói rằng: "Ðã thực hiện đồng bộ các giải pháp tuyên truyền, giáo dục, thanh tra, kiểm tra đi đôi với xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm quy định về môi trường". Vậy vì sao ô nhiễm chất thải công nghiệp vẫn phức tạp?
Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Thọ Vũ Văn Thủy, cho rằng: Mức xử phạt vi phạm theo quy định hiện hành, với nhiều trường hợp là chưa đủ sức răn đe. Thanh tra sở chỉ có quyền xử phạt mức dưới 20 triệu đồng, cao hơn phải trình UBND tỉnh quyết định. "Tuy lực lượng mỏng, kinh phí, trang thiết bị thiếu thốn nhưng chúng tôi đã cố gắng hết sức mình, năm 2006 được Bộ tặng Cờ thi đua xuất sắc". Giám đốc Vũ Văn Thủy cho biết.
Ðiều này lý giải vì sao nhiều doanh nghiệp thích bị phạt hơn là đầu tư xử lý chất thải, tốn kém từ vài tỷ đồng đến hàng chục, hàng trăm tỷ đồng. Họ viện ra rất nhiều lý do chủ quan, khách quan để thuyết phục các cơ quan chức năng nương tay khi xử lý vi phạm.
Thực tế, nhiều cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đã được lùi hạn khắc phục và tiếp tục được nhắc nhở, chấn chỉnh. Mặt khác, một số cán bộ lo ngại rằng, nếu đòi hỏi cao về các tiêu chuẩn môi trường hoặc xử phạt vi phạm quá nặng sẽ ảnh hưởng đến thu hút đầu tư, đến phát triển kinh tế và nhiều vấn đề xã hội.
Phú Thọ phấn đấu đến năm 2010, cơ bản ra khỏi tỉnh nghèo.
Ðẩy mạnh thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp là điều tất yếu nhưng không phải là bằng mọi giá. Một cán bộ quan tâm vấn đề môi trường cho rằng, để tránh "nhờn thuốc", tạm đình chỉ hoạt động các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng kéo dài là việc làm cần thiết.
"Chúng tôi muốn cuộc sống ngày một khá giả hơn nhưng đừng để chúng tôi phải sống trong môi trường ô nhiễm như hiện nay". Bà Trần Thị Lệ Châu ở phường Bến Gót nói như cầu cứu.
Vợ chồng thằng con tôi vừa phải bồng con đi nơi khác thuê nhà để ở. Bà Trần Thị Lệ Châu ở tổ 21 khu Hồng Hà 1 phân trần: "Khói bụi từ các nhà máy xả ra nồng nặc khiến con nó quấy khóc ngủ không yên". Mấy chiếc áo trắng bà phơi trước nhà qua đêm quên không cất bị phủ một lớp bụi đen sì. Giếng nước gia đình đã phải lấp vì múc lên có mầu thuốc nhuộm. Bà tỏ ra lo lắng vì số người mắc các loại bệnh trong đó có ung thư tăng bất thường. Riêng đoạn phố này chưa đầy 20 hộ mà có tới bốn người bị ung thư, hai người đã chết.
Bác sĩ Lê Phương Loan, Trưởng trạm y tế phường Bến Gót, cho biết: Theo số liệu điều tra đầu năm 2006, khu phố Hồng Hà 1 có tới 15 người mắc bệnh ung thư, trong đó tám người đã chết, có gia đình hai bố con cùng bị ung thư. Hai năm 2005-2006, toàn phường có tới 14 người chết vì ung thư. Bệnh về đường hô hấp chiếm gần hai phần ba các loại bệnh trên địa bàn, riêng khu Hồng Hà 1 có hơn 70% số dân mắc loại bệnh này.
Trưởng phòng Quản lý môi trường Lê Văn Doanh (Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Thọ), trong buổi làm việc với chúng tôi, thừa nhận: Tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải công nghiệp gây ra ở Việt Trì nói riêng và tỉnh Phú Thọ nói chung là nghiêm trọng.
Theo Quyết định số 64 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh có bảy cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng phải xử lý triệt để. Bốn năm qua mới có một cơ sở được công nhận ra khỏi danh sách này là Công ty CP bia-rượu Viger. Công ty Giấy Bãi Bằng cũng đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng, nhưng vẫn chưa xử lý triệt để ô nhiễm ở hồ bùn vôi. Số còn lại, việc triển khai rất chậm chạp, có nơi làm cho có để đối phó.
Năm 2007, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Cục Cảnh sát môi trường - Bộ Công an, ngành chức năng của tỉnh đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 30 doanh nghiệp, phát hiện 27 cơ sở vi phạm các tiêu chuẩn môi trường về khí thải, nước thải, có loại chất thải vượt tiêu chuẩn cho phép hàng chục lần, 15 cơ sở có phát sinh chất thải nguy hại đều vi phạm quy định về quản lý chất thải này. Các doanh nghiệp này bị xử phạt với số tiền hàng trăm triệu đồng, trong đó nhiều doanh nghiệp đã bị nhắc nhở nhiều lần.
Ðoàn kiểm tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ xem xét, tạm thời đình chỉ hoạt động của Công ty Giấy Việt Trì, Công ty Dệt Vĩnh Phú và Xí nghiệp ván nhân tạo cho đến khi hoàn thành các biện pháp xử lý triệt để nguồn chất thải và cấm Công ty TNHH Toàn Năng xả nước thải vượt tiêu chuẩn. Trước đó, Công ty Toàn Năng đã nhiều lần bị đề nghị tạm đình chỉ hoạt động do gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Tuy nhiên, biện pháp nhắc nhở, rồi xử phạt không đem lại kết quả như mong muốn. Các doanh nghiệp này vẫn hoạt động, tiếp tục gây ô nhiễm, thậm chí còn trầm trọng hơn. Một số cơ sở còn đang chuẩn bị mở rộng sản xuất. Ðơn từ, kiến nghị của người dân và chính quyền cơ sở gửi các cấp có thẩm quyền ngày một nhiều.
Nhiều người nghĩ rằng, ô nhiễm là khó tránh khỏi vì phần lớn các cơ sở công nghiệp ở Việt Trì được xây dựng từ những năm 60 - 70 của thế kỷ trước, công nghệ lạc hậu, thiết bị cũ kỹ, chưa có hệ thống xử lý chất thải đạt yêu cầu. Tuy vậy một cán bộ phường Bến Gót nói rằng, các công ty mới thành lập như Pangrim Neotex, Nhôm Sông Hồng, Plastic Vĩnh Phú cũng gây ô nhiễm không kém.
Tìm hiểu thực tế tại Xí nghiệp ván nhân tạo Việt Trì, ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Giám đốc xí nghiệp giãi bày: Dây chuyền sản xuất của chúng tôi đã quá xuống cấp, vốn liếng thiếu lại đang chờ cổ phần hóa. Lo nuôi nhau còn chưa xong lấy gì mà chống ô nhiễm môi trường!
Khu công nghiệp Thụy Vân, Việt Trì ra đời đã gần 10 năm với gần 50 doanh nghiệp hoạt động, lượng nước thải tới 1.500 m3/ngày nhưng cho tới nay vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải. Toàn bộ nước thải từ các cơ sở sản xuất được gom về hồ chứa, khi đầy thì mở cống cho chảy ra đồng Láng Bông, xã Thụy Vân. Lãnh đạo ban quản lý các Khu công nghiệp Phú Thọ cho biết: Chúng tôi nhận thức rõ vấn đề này nhưng vì thiếu vốn đầu tư nên đành bó tay.
Công ty Giấy Việt Trì đầu tư tới gần 30 tỷ đồng cho xử lý nước thải nhưng hầu như chỉ để vận hành "trình diễn" khi có đoàn kiểm tra, hoặc khi bị dân phản đối gay gắt. Mỗi ngày, hơn 2.300 m3 nước thải đen ngòm, hôi thối vẫn đổ ra sông Hồng. Nguyên nhân, theo một cán bộ của công ty cho biết: Chi phí vận hành hệ thống xử lý nước thải quá lớn, làm đội giá thành, sản phẩm không thể cạnh tranh trên thị trường.
Khi được hỏi về những bức xúc của người dân, ông Nguyễn Bá Long, Trưởng khu Hồng Hà 1, phường Bến Gót cho biết: Chúng tôi đã rất nhiều lần gửi đơn, kiến nghị đến các cơ quan chức năng. Ngoài ra trong các cuộc họp, hoặc bất cứ cơ hội nào gặp cán bộ phường, thành phố, cán bộ tỉnh và cả Ðại biểu Quốc hội chúng tôi cũng phản ánh vấn đề ô nhiễm môi trường. Cán bộ nào cũng chú ý lắng nghe, ghi chép và hứa hẹn nhưng chẳng có kết quả gì nên chúng tôi vẫn phải "sống chung với ô nhiễm".
Bí thư Ðảng ủy phường Bến Gót, Nhạc Văn Tiến, nói: Thấy bà con phải sống trong môi trường bị ô nhiễm, độc hại chúng tôi cũng xót xa lắm. Nhưng biết làm gì khi cấp ủy, chính quyền cơ sở cũng chỉ kiến nghị, kêu cứu giúp dân. Việc này ngoài tầm tay của chúng tôi.
- Khi nhận được phản ánh của nhân dân chúng tôi đều đi kiểm tra, lập biên bản và báo cáo cấp trên. Ông Nguyễn Khắc Hải, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường Việt Trì khẳng định. Nhưng phòng không đủ căn cứ để xử phạt doanh nghiệp vì lấy đâu ra máy móc, thiết bị đo mức độ ô nhiễm, đến giấy quỳ tím để đo độ pH cũng không có. Ông Hải cho rằng, muốn có kết quả chính xác cần tăng cường kiểm tra đột xuất thay vì thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch báo trước như hiện nay.
Ðể khắc phục tình trạng này, các cấp, các ngành chức năng tỉnh Phú Thọ nói rằng: "Ðã thực hiện đồng bộ các giải pháp tuyên truyền, giáo dục, thanh tra, kiểm tra đi đôi với xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm quy định về môi trường". Vậy vì sao ô nhiễm chất thải công nghiệp vẫn phức tạp?
Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Thọ Vũ Văn Thủy, cho rằng: Mức xử phạt vi phạm theo quy định hiện hành, với nhiều trường hợp là chưa đủ sức răn đe. Thanh tra sở chỉ có quyền xử phạt mức dưới 20 triệu đồng, cao hơn phải trình UBND tỉnh quyết định. "Tuy lực lượng mỏng, kinh phí, trang thiết bị thiếu thốn nhưng chúng tôi đã cố gắng hết sức mình, năm 2006 được Bộ tặng Cờ thi đua xuất sắc". Giám đốc Vũ Văn Thủy cho biết.
Ðiều này lý giải vì sao nhiều doanh nghiệp thích bị phạt hơn là đầu tư xử lý chất thải, tốn kém từ vài tỷ đồng đến hàng chục, hàng trăm tỷ đồng. Họ viện ra rất nhiều lý do chủ quan, khách quan để thuyết phục các cơ quan chức năng nương tay khi xử lý vi phạm.
Thực tế, nhiều cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đã được lùi hạn khắc phục và tiếp tục được nhắc nhở, chấn chỉnh. Mặt khác, một số cán bộ lo ngại rằng, nếu đòi hỏi cao về các tiêu chuẩn môi trường hoặc xử phạt vi phạm quá nặng sẽ ảnh hưởng đến thu hút đầu tư, đến phát triển kinh tế và nhiều vấn đề xã hội.
Phú Thọ phấn đấu đến năm 2010, cơ bản ra khỏi tỉnh nghèo.
Ðẩy mạnh thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp là điều tất yếu nhưng không phải là bằng mọi giá. Một cán bộ quan tâm vấn đề môi trường cho rằng, để tránh "nhờn thuốc", tạm đình chỉ hoạt động các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng kéo dài là việc làm cần thiết.
"Chúng tôi muốn cuộc sống ngày một khá giả hơn nhưng đừng để chúng tôi phải sống trong môi trường ô nhiễm như hiện nay". Bà Trần Thị Lệ Châu ở phường Bến Gót nói như cầu cứu.
Tác giả bài viết: HỒNG NGHĨA