Nhìn nhận từ thực tế

Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) năm 2005 quy định việc tính toán thiệt hại về môi trường, được thực hiện theo những cách thức tính toán chi phí thiệt hại trước mắt và lâu dài do sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của các thành phần môi trường; tính toán chi phí xử lý, cải tạo, phục hồi môi trường; tính toán chi phí giảm thiểu hoặc triệt tiêu nguồn gây thiệt hại…

Thiệt hại đối với môi trường tự nhiên do ô nhiễm không khí phát sinh từ hoạt động sản xuất công nghiệp thể hiện bởi sự suy giảm chức năng, tính hữu ích của các thành phần môi trường có liên quan đến khí thải công nghiệp. Hậu quả gây ra ảnh hưởng lớn đến môi trường nước, đất, hệ sinh thái, gia tăng hiệu ứng nhà kính, mưa axít, biến đổi khí hậu.... gây ra những thiệt hại về kinh tế, xã hội.

Hiện cả nước có trên 60% khu công nghiệp, khu chế xuất (KCN, KCX) trên cả nước có hệ thống xử lý nước thải. Lượng lớn khí thải độc hại, chất thải rắn từ hoạt động sản xuất chưa được xử lý triệt để. Bụi và phần lớn lượng khí SO2 gây ô nhiễm không khí. Hầu hết các hoạt động sản xuất công nghiệp đều phát sinh ra bụi như : sản xuất xi măng thải ra bụi, khí SO2 ..; luyện cán thép thải ra bụi, khí CO, NO2;  sản xuất gạch, gốm phát sinh bụi, khí HF .

Những năm trở lại đây, không ít các doanh nghiệp, vì lợi nhuận trước mắt đã tự cho mình "quyền" dẫm đạp lên môi trường của hàng nghìn, hàng vạn hộ dân quanh khu vực nhà máy, xí nghiệp. Các doanh nghiệp công khai, lén lút, xả chất thải công nghiệp chưa qua xử lý ra các sông ngòi, gây thiệt hại không thể bù đắp nổi cho sức khỏe, cuộc sống của người dân.

Thực tiễn giải quyết các vụ kiện đòi bồi thường thiệt hại về sức khỏe, tài sản do ô nhiễm môi trường không khí mới chỉ dừng lại ở việc rút ra một số bài học kinh nghiệm. Điển hình như vụ việc của Nhà máy gạch tuynel Việt Long (2008) ở Lai Châu, một số chủ lò gạch ở huyện Thường Tín, ứng Hòa, Hà Nội (2009), vụ việc Công ty TNHH AB Mauri Việt Nam ở tỉnh Đồng Nai (năm 2010 - 2011)....  Cơ sở của việc giải quyết bồi thường thiệt hại về môi trường của các vụ việc này chủ yếu dựa vào đơn thư khiếu tố của người dân đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh gây ô nhiễm môi trường, tập trung giải quyết bồi thường thiệt hại đối với sức khỏe, tài sản của các tổ chức, cá nhân và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả bằng cách yêu cầu chấm dứt hành vi gây ô nhiễm.

Hoàn thiện cơ sở pháp lý - cần thiết, cấp bách

Xác định thiệt hại do ô nhiễm, suy thoái môi trường là vấn đề không đơn giản ngay cả những nước phát triển, nơi mà lý thuyết về lượng giá các nguồn tài nguyên thiên nhiên, các yếu tố môi trường đã được định hình và củng cố.

Luật BVTM năm 2005 chỉ mới quy định 3 mức độ ô nhiễm môi trường (Điều 92), đó là có ô nhiễm, ô nhiễm nghiêm trọng và ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng. Đến nay, ở nước ta vẫn chưa có văn bản pháp lý phân định môi trường không khí do hoạt động sản xuất công nghiệp. Mức độ ô nhiễm được xác định trên cơ sở số lần hàm lượng hoặc nồng độ chất gây ô nhiễm vượt tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường không khí.

Theo các chuyên gia môi trường, dựa vào cách thức phân loại mức độ ô nhiễm, cần có văn bản quy định pháp lý đối với cách thức phân loại mức độ thiệt hại do ô nhiễm không khí từ nguồn công nghiệp như: có thiệt hại, thiệt hại nghiêm trọng và thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng để làm cơ sở tính toán, xác định mức độ bồi thường thiệt hại cho các đối tượng trong quá trình giải quyết tranh chấp môi trường.

Bên cạnh đó, trong tính toán, đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường không khí, với khả năng cho phép của các mô hình và phần mền tính toán, có thể phân chia ra nhiều mức độ ô nhiêm khác nhau theo các thang cấp độ theo các cấp độ. Trên cơ sở kết quả tính toán và đánh giá kết hợp với sử dụng các công cụ GIS và phương pháp lập bản đồ, có thể xác định được các khu vực/vùng bị thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng, thiệt hại nghiêm trọng, có thiệt hại và không bị thiệt hại.

Để đảm bảo sự công bằng trong áp dụng trách nhiệm bồi thường thiệt hại về môi trường rất cần thiết sử dụng các phương pháp tính toán để xác định mức độ đóng góp của các nguồn thải công nghiệp gây ô nhiễm không khí. Khi đó sẽ khuyến khích được các chủ cơ sở sản xuất kinh doanh đầu tư, cải tạo, sửa chữa công trình BVMT để xử lý triệt để các nguồn gây ra ô nhiễm không khí.

Nguồn tin:  tainguyenmoitruong.com.vn