Nếu muốn duy trì tốc độ phát triển kinh tế, những quốc gia này buộc phải mua lại quyền thải khí thải của những nước chưa đến mức giảm thiểu. Đây chính là cơ hội cho những nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam) mở ra những lĩnh vực kinh tế mới, nhất là phục hồi và phát triển tài nguyên rừng, đồng thời coi đó là giải pháp khả thi nhất để đối phó với hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu để phát triển bền vững-các nhà khoa học Hội Bảo vệ tài nguyên và Môi trường Việt Nam (VACNE) khẳng định.



Lợi ích "3 trong 1"



PGS.TSKH Trần Thục, Viện trưởng Viện KTTV&MT phân tích: Lợi ích "3 trong 1" mà rừng mang lại, trước hết là nó giữ vai trò rất quan trọng trong sự điều tiết hàm lượng khí CO2, loại khí chủ yếu sản sinh ra lượng bức xạ cưỡng bức làm cho trái đất nóng lên. Qua kết quả nghiên cứu thực tế, nhờ sự quang hợp của thảm thực vật trên trái đất nên ngoài việc hàng năm tạo thêm trên 150 tỷ tấn chất hữu cơ làm giàu đất, các loại rừng còn hấp thụ khoảng 300 tỷ tấn CO2, đồng thời phát thải vào bầu khí quyển của trái đất 200 tỷ tấn ôxy (O2). Chính vì nhận thức rõ lợi ích to lớn của cây xanh, nên ngay từ những năm đầu giành được độc lập dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động "Tết trồng cây" và trở thành phong trào sâu rộng trong cả nước mỗi độ Xuân về. Sau này được Chính phủ cụ thể hóa bằng Chương trình 327 phủ xanh đất trống đồi núi trọc, hiện là Chương trình 661 trồng mới 5 triệu ha rừng trên địa bàn cả nước.



Trong nội dung Chương trình của Việt Nam cam kết thực hiện Công ước khí hậu và Nghị định thư Kyoto đã ký năm 1998, nước ta sẽ ưu tiên phục hồi và phát triển rừng với những chính sách khả thi. Đó là phải quản lý chặt chẽ khai thác gỗ kể cả việc đóng cửa rừng trong một thời gian; quy hoạch để xác định một số vùng khôi phục rừng bằng biện pháp khoanh nuôi sử dụng đất lâu dài, cung cấp và trợ giá lương thực cho người làm nghề rừng và phát triển ngân hàng tín dụng miền núi; ngăn cấm việc khai thác, lấy đất bừa bãi thuộc rừng ngập mặn; phổ biến và khuyến khích mô hình vườn-ao-chuồng ở miền núi, trung du. Nhờ những chính sách ưu đãi với vốn đầu tư tập chung từ các chương trình, dự án, kể từ năm 1993 đến nay Việt Nam đã phủ xanh hàng chục vạn ha đất trống đồi núi trọc, riêng các tỉnh miền núi phía Bắc thuộc đầu nguồn các con sông lớn như Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Sơn La...bình quân hàng năm mỗi tỉnh trồng mới từ 2.000-3.000 ha rừng tập trung, góp phần nâng độ che phủ của rừng trên cả nước lên 40%, tăng gần 10% so với năm 1990. Tuy vậy, do định mức trả cho lao động trồng và bảo vệ rừng hiện chỉ vẻn vẹn 50.000đ/ha, cộng với công tác quản lý yếu kém nên theo báo cáo của tổ chức Lương thực và Nông nghiệp thế giới, tổng diện tích rừng tự nhiên của nước ta chỉ còn khoảng 7-8% và Việt Nam vẫn đang là nước đứng thứ 2 trên thế giới về hủy hoại tài nguyên rừng.



Cơ hội tái tạo lại tài nguyên rừng



Ông Nguyễn Khắc Hiếu, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế-Bộ Tài nguyên&Môi trường cho rằng: Việt Nam rất có tiềm năng phát triển lĩnh vực buôn bán quyền phát thải theo cơ chế sạch do chưa vượt ngưỡng phát thải cho phép, việc sử dụng năng lượng thiên nhiên chưa đáng kể, và đặc biệt là trồng và tái sinh rừng. Đây là lĩnh vực hiệu quả với mức đầu tư khá thấp, chỉ mất khoảng 1,5 USD để giảm 1 tấn khí CO2. Tính theo bình quân đầu người, hiện mức phát thải các loại khí nhà kính ở nước ta chỉ mới 1 tấn/người/năm, trong khi nước Mỹ lên tới 1.000 tấn/người/năm. Song Việt Nam đang là một trong những nước đang phải hứng chịu những hậu quả nặng nề do biến đổi khí hậu toàn cầu gây ra. Do đó, chiểu theo Công ước khí hậu và Nghị định thư Kyoto, những nước phát thải vượt ngưỡng muốn duy trì tăng trưởng kinh tế, họ phải thay đổi công nghệ theo hướng sản xuất sạch (CDM) rất tốn kém, hoặc mua quyền phát thải của những nước chưa vượt ngưỡng. Mới đây, Nhật Bản là một trong những nước phát thải khí CO2 đứng hàng đầu thế giới đã chính thức đặt mua quyền thải khí thải của Trung Quốc. Theo đó, các công ty Nhật Bản mua lại là số khí thải được cắt giảm nhờ các dự án sử dụng viện trợ phát triển chính thức (ODA) của Nhật Bản tại Trung Quốc. Mặc dù đến nay chưa có giá chính thức cho giao dịch quyền thải khí, song mức giá mà Liên minh châu Âu (EU) đưa ra năm 2005 từ 5-20 USD/tấn. Đây chắc chắn là cơ hội giúp Việt Nam phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống nhân dân lại đảm bảo được môi trường bền vững. Vì những công ty ở các nước phát thải khí nhà kính vượt ngưỡng phải chủ động đầu tư, hay liên kết với nước ta thực hiện các dự án trồng rừng, xây dựng thủy điện, sử dụng khí đồng hành...nhằm giảm khí phát thải, vừa sử dụng nó thành các nguyên liệu hữu ích.



Căn cứ vào giai đoạn I của Nghị định thư Kyoto (2001-2010), Việt Nam đã và đang cắt giảm cho thế giới gần 200 triệu tấn CO2, riêng lĩnh vực lâm nghiệp giảm trên 50 triệu tấn. Để ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu, các nước APEC đã ra tuyên bố với mực tiêu đến năm 2030 phải giảm được mức độ tiêu thụ năng lượng ít nhất 25% so với năm 2008; đến năm 2020 tăng độ che phủ của rừng trong khu vực từ 20 triệu ha trở lên. Trong khi đó Việt Nam đang còn tới 9 triệu ha đất hoang hóa, nếu được phủ kín toàn bộ cây xanh trên diện tích này sẽ giảm thiểu đáng kể khí CO2, góp phần làm chậm lại sự nóng lên toàn cầu hiện nay.



GS.TSKH Nguyễn Đức Ngữ (Trung tâm KHCN Khí tượng Thủy văn & Môi trường Việt Nam) cho biết: Kể từ năm 1992, các tổ chức quốc tế như Viện Nghiên cứu và Huấn luyện, Quỹ môi trường toàn cầu, Chương trình môi trường của Liên Hiệp Quốc và Ngân hàng Phát triển châu Á, Tổ chức Sida Thụy Điển, Cơ quan hợp tác kỹ thuật Đức...đã triển khai những dự án ở nước ta về biến đổi khí hậu và đạt được những kết quả nhất định. Điển hình như hỗ trợ 40,5 triệu USD nâng cấp tuyến đề biển miền Bắc và miền Trung để phòng, chống hiện tượng "biển tiến"; đầu tư 1,1 triệu USD phục hồi 22.000 ha rừng ngập mặn ở Nam Định, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cà Mau... Riêng dự án VN/05/009 về "Nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cộng đồng góp phần thực hiện Công ước khung của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu tại Ninh Thuận", đã chi phí 1,8 tỷ đồng tạo dựng nên vành đai rừng phòng hộ, từng bước đẩy lùi tình trạng sa mạc hóa nơi đây. Cũng nhờ nhạy bén nắm bắt được xu thế tất yếu của ngành kinh doanh quator khí thải trên thế giới mà Việt Nam đang có lợi thế, một số doanh nghiệp nước ta kinh doanh chế biến gỗ như D&G Việt Nam, Hoàng Anh Gia Lai...đã chuyển hướng sang trồng rừng là chính. Họ coi đó là nghĩa vụ của doanh nghiệp thực hiện cam kết giảm khí phát thải toàn cầu mà Chính phủ đã ký kết trong Nghị định thư Kyoto, đồng thời "đi tắt đón đầu" những dự án trồng và bảo vệ rừng sẽ trở nên "cực thịnh" trong những năm tới. Theo ông Đỗ Chu Đạt, Giám đốc D&G Việt Nam: Trong 2 năm 2006-2007, doanh nghiệp đã trồng mới 20.000 ha rừng, và còn hỗ trợ tích cực để mở rộng diện tích rừng cho các hộ nông dân miền núi ứng dụng mô hình nông-lâm kết hợp.



Được biết, Bộ Tài nguyên&Môi trường cũng đang tiến hành một số dự án sạch theo nội dung Nghị định thư Kyoto, nhằm xúc tiến việc bán khí phát thải cho những quốc gia và công ty nước ngoài có nhu cầu. Chắc chắn trong những năm tới Việt Nam sẽ thu hút được nhiều dự án đầu tư trồng rừng, có thể điều chuyển hàng triệu lao động sang nghề rừng, nhất là những nông dân đang thiếu việc làm do thu hồi đất để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.