Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi có tính chất đặc biệt nguy hiểm, gây thiệt hại rất lớn về kinh tế do chưa có vác xin phòng bệnh, chưa có phác đồ điều trị, vi rút có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường, có sức đề kháng và độc lực cao, tỷ lệ lợn chết sau khi nhiễm bệnh hiện nay là 100%.

Bệnh DTLCP có đường lây truyền bệnh rất đa dạng và khó kiểm soát như: (1) lây nhiễm do tiếp xúc trực tiếp giữa lợn ốm và lợn khỏe do nhập con giống, phối giống trực tiếp…; (2) do các yếu tố vật chủ trung gian như con người, động vật gặm nhấm, côn trùng, chim di cư…; (3) do phương tiện vận chuyển, dụng cụ chăn nuôi chưa được sát trùng kỹ lưỡng; (4) do sử dụng các nguồn nước mặt như ao, hồ, sông, suối bị nhiễm mầm bệnh; (5) do sử dụng thức ăn thừa tại các nhà hàng, khách sạn, bếp ăn tập thể.

Thực tế cho thấy thời gian mới phát sinh dịch bệnh DTLCP chủ yếu xâm nhập vào các cơ sở chăn nuôi nhỏ lẻ, riêng đối với các trang trại chăn nuôi tập trung đã hạn chế đáng kể việc xâm nhập của dịch bệnh do áp dụng đồng bộ các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, cụ thể như sau:  

(1) Không cho người vào trang trại (nội bất xuất, ngoại bất nhập); hạn chế số lần xuất bán lợn để giảm tối đa việc tiếp xúc với bên ngoài; khi bán lợn không cho người và phương tiện vào chuồng lợn, mà phải cho lợn ra ngoài khu vực chuồng nuôi để cân và cho lên xe; không cho công nhân ra khỏi trại, thực hiện nghiêm chế độ ăn uống, ngủ nghỉ tại chỗ; người muốn vào trại phải vào khu cách ly, thực hiện tắm rửa, sát trùng tối thiểu trong vòng 03 ngày mới được vào trại; tuyệt đối không mang thịt lợn từ ngoài vào cho công nhân ăn; Xe trở cám vào kho phải được khử trùng kỹ lưỡng và có thời gian chờ từ 20-30 phút để hóa chất khử trùng phát huy tác dụng mới được trở vào khu vực trang trại. Thực tế cho thấy một số hộ chăn nuôi của tỉnh Phú Thọ đã bị lây lan dịch bệnh do các nguyên nhân nêu trên, cụ thể như: hộ ông Hoàng Văn Lợi khu 2 xã Tuy Lộc huyện Cẩm Khê chăn nuôi 57 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP do thương lái vào chuồng xem lợn; Hộ bà Nguyễn Thị Hoa khu 4 xã An Đạo huyện Phù Ninh chăn nuôi 79 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP do nhân viên tiếp thị thức ăn chăn nuôi vào chuồng lợn; hộ bà Tạ Thị Dung khu 3 xã Tuy Lộc huyện Cẩm Khê chăn nuôi 27 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP do có khách đi tiêu hủy lợn bệnh đến thăm.

(2) Bố trí khu vực khử trùng trước cổng trang trại bằng cách làm bể nước sát trùng, kết hợp với hệ thống giàn phun sương tự động, lưu ý pha dung dịch thuốc sát trùng đảm bảo độ đậm đặc. Thực hiện vệ sinh khử trùng khu vực chăn nuôi hàng ngày, nên thay đổi một số loại hóa chất khử trùng hàng tuần để tăng cường hiệu quả sát khuẩn (có thể dùng Iodine hoặc Benkocid hoặc Vikon để thay đổi luân phiên). Sử dụng máy phun áp lực cao để phun hóa chất khử trùng trong chuồng nuôi; đối với khu vực hành lang, khu xử lý chất thải, lối ra vào cổng trang trại dùng máy phun vôi bột để khử trùng. Lưu ý chỉ sử dụng vôi bột mới để sát trùng, độ dày của vôi bột ít nhất 2mm tại lối ra, vào trang trại; không phun vôi bột vào chuồng đang có lợn vì gây viêm đường hô hấp.

(3) Khử trùng nguồn nước dùng trong trang trại bằng cách cho hóa chất Cloramin B 25% vào các bồn chứa nước uống cho lợn hoặc hòa vào nước giếng để cọ rửa chuồng trại. Đối với nước uống có thể sử dụng 1g Cloramin B 25% cho 100 lít nước, đối với nước giếng sử dụng 50g Cloramin B 25%/1 m3  nước. Hạn chế tối đa việc sử dụng nước ao, hồ để chăn nuôi.

(4) Xông khử trùng kho cám bằng formol và thuốc tím (KMnO4). Yêu cầu lượng formol và thuốc tím cần dùng cho 1m³ thể tích xông là: 40 ml formol (40%) và 20 g thuốc tím. Thời gian xông khoảng 8-10 tiếng (từ tối hôm trước đến sáng hôm sau). Bố trí các vị trí xông rải đều kho cám, thao tác xông thuốc như sau: (1) đổ formol vào chậu, (2) sau đó để các gói thuốc tím ở gần chậu focmol (thuốc tím được gói vào bao giấy, (3) sau đó lần lượt thả gói thuốc tím vào từng chậu formol, (4) khẩn trương đóng cửa kho và đi ra ngoài. Lưu ý không làm ngược quy trình, không đổ focmol vào thuốc tím.

 (5) Hạn chế tiêm trích cho lợn (nếu bắt buộc phải tiêm vác xin thì sử dụng 01 kim cho 01 con). Hạn chế mổ lợn bệnh, lợn chết tại trang trại vì sẽ làm phát tán vi rút ra bên ngoài (kể cả trường hợp mổ khám). Đơn cử trường hợp hộ bà Nguyễn Thị Hoa khu 4 xã An Đạo huyện Phù Ninh có nuôi 28 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP nguyên nhân do nhân viên thú y đến tiêm phòng.

(6) Tuyệt đối không nhập con giống không rõ nguồn gốc để chăn nuôi, vì đây là một trong những nguyên nhân làm lây lan và bùng phát dịch bệnh rất nhanh. Đơn cử như hộ Nguyễn Văn Thành khu 1 xã Phú Khê huyện Cẩm Khê quy mô chăn nuôi 144 con lợn, nguyên nhân nhiễm bệnh DTLCP do mua con giống giá rẻ, không rõ nguồn gốc.

(7) Không sử dụng thức ăn thừa của các nhà hàng, khách sạn, bếp ăn tập thể để chăn nuôi lợn vì ở môi trường thức ăn thừa vi rút DTLCP vẫn sống và hoàn toàn có thể gây bệnh, đây là một trong những nguyên nhân làm lây lan dịch bệnh khá phổ biến tại các gia trại, cụ thể như hộ Tạ Khắc Bằng khu 2 xã Vân Phú thành phố Việt Trì chăn nuôi 42 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP do sử dụng thức ăn thừa của nhà hàng.

(8) Thực hiện quản lý tốt việc phối giống, không sử dụng tinh lợn đực giống trong vùng dịch, tuyệt đối không cho lợn đực giống nhảy trực tiếp, đơn cử trường hợp Hộ Nguyễn Thị Quỳnh Hoa khu 6 xã Vũ Yển huyện Thanh Ba chăn nuôi 12 con lợn, bị nhiễm bệnh DTLCP do cho lợn đực đến phối giống trực tiếp.

(9) Không nên tự ý thử nghiệm phác đồ điều trị bệnh DTLCP tại các trang trại vì trong quá trình theo dõi thử nghiệm sẽ làm dịch bệnh lây lan sang các đàn lợn khỏe. Khi có dịch bệnh cần khai báo ngay cho trạm chăn nuôi thú y biết để có biện pháp dập dịch kịp thời. Cụ thể trường hợp cơ sở chăn nuôi ông Dương Minh Phú có quy mô chăn nuôi 400 con lợn tại khu Lang Đài xã Bạch Hạc thành phố Việt Trì phát hiện 01 con lợn mắc bệnh DTLCP, sau khi thử nghiệm điều trị khoảng 10 ngày thì lợn nái bị chết và làm lây lan sang 10 lợn nái khác.

 Hiện nay trên cả nước cũng như tỉnh Phú Thọ dịch bệnh chủ yếu xảy ra ở các hộ quy mô chăn nuôi nông hộ, áp dụng không nghiêm ngặt các biện pháp an toàn sinh học, đối với các trang trại chăn nuôi lớn ít xảy ra dịch bệnh hơn do áp dụng tốt các biện pháp an toàn sinh học. 

Hoàng Mạnh Thông - Chi cục CNTY tỉnh Phú Thọ