Được phép triển khai các dự án khai thác quặng sắt có 5 doanh nghiệp là Công ty CP Gang thép công nghiệp Việt Nam, Công ty CP Khoáng sản và luyện kim Thăng Long, Công ty CP đầu tư và phát triển công nghiệp Hà Thái, Công ty TNHH Thương mại và dịch vụ Phú Đức (nhận chuyển nhượng), Công ty CP Luyện kim và khai khoáng Việt Đức, Công ty CP sản xuất và thương mại Tân Liên Thành tại 10 điểm mỏ với tổng diện tích khai thác 256,41 ha trên địa bàn các xã Thượng Cửu, Tân Minh, Khả Cửu... cũng nhằm cung cấp nguyên liệu cho sản xuất thép, Công ty Gang thép Thái Nguyên khai thác Quăczit trên mặt bằng 22,2 ha; Công ty CP Thanh Nhàn được phép khai thác quặng Limônit tại điểm mỏ ở xã Giáp Lai với diện tích 6,12 ha.
Đáp ứng nhu cầu phát triển giao thông, thủy lợi và các công trình xây dựng cơ bản, nguyên liệu cho sản xuất xi măng, trên địa bàn huyện Thanh Sơn có 8 doanh nghiệp là Công ty CP khai thác và chế biến đá Cự Đồng, Công ty TNHH khai thác đá Hương Cần, Xí nghiệp tư nhân xây dựng Liên Hợp, Công ty CP xây dựng Thành Công. Công ty CP xây dựng Thanh Vân, Công ty CP thi công cơ giới Chiến Thắng, Công ty TNHH phát triển Hùng Vương được phép khai thác đá...
Số liệu trên đây cho thấy, khai thác quặng sắt và đá xây dựng là hai ngành chủ yếu trong hoạt động khai thác khoáng sản ở Thanh Sơn. Ngoài ra còn có một số doanh nghiệp khai thác đất sét, dolomit-tal, secpentin, mica…tại 8 điểm mỏ khác.
Kể từ khi được cấp giấy phép, nhìn chung các doanh nghiệp đã tích cực triển khai dự án theo tiến độ. UBND huyện Thanh Sơn chỉ đạo các phòng, ban chức năng cùng chính quyền cơ sở phối hợp với doanh nghiệp trong việc giải phóng mặt bằng, cung cấp và đào tạo lao động, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, vệ sinh, an toàn lao động. Đến nay đã có 4 doanh nghiệp khai thác quặng sắt, quặng limonit như Công ty CP Thanh Nhàn, Công ty CP gang thép công nghiệp Việt Nam, Công ty CP Khoáng sản và luyện kim Thăng Long, Công ty CP Đầu tư và phát triển công nghiệp Hà Thái… đã hoàn thành việc lắp đặt dây chuyền thiết bị, tiến hành khai thác và đã có sản phẩm. Hai doanh nghiệp là Công ty CP luyện kim và khai khoáng Việt Đức, Công ty CP sản xuất và thương mại Tân Liên Thành đang triển khai thủ tục thuê đất, giải phóng mặt bằng, làm đường giao thông, xây dựng đập nước xử lý môi trường…
Theo ông Nguyễn Hữu Tám, Trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường huyện Thanh Sơn: Trong thời gian qua, hoạt động khai thác, chế biến và kinh doanh khoáng sản trên địa bàn huyện cơ bản thực hiện đúng các quy định của pháp luật. Các doanh nghiệp khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản đã cung cấp một phần nguyên liệu cho sản xuất, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động và có đóng góp vào ngân sách Nhà nước. Một số doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư công nghệ, thiết bị khai thác, chế biến sâu để nâng cao giá trị khoáng sản phục vụ sử dụng nội địa và xuất khẩu; đồng thời có những giải pháp hữu hiệu hạn chế tác động đến môi trường. Công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động khoáng sản đã được quan tâm nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác, kinh doanh trái phép, đảm bảo quyền lợi các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp. Ở một số xã có tài nguyên khoáng sản, khi có hoạt động khai thác đã tạo ra nhu cầu việc làm từ các doanh nghiệp và hoạt động dịch vụ, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhân dân, thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội. Một số doanh nghiệp đã bước đầu quan tâm đến lợi ích của nhân dân địa phương bằng việc tham gia làm đường giao thông, đầu tư xây dựng công trình văn hóa, phúc lợi nhằm tạo sự phát triển bền vững.
Đến thăm khai trường của Công ty CP đầu tư và phát triển công nghiệp Hà Thái, chúng tôi thấy doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư máy móc, thiết bị; xây dựng hệ thống cấp nước và xử lý nước thải khép kín để việc khai thác, chế biến không gây ảnh hưởng đến môi trường. Tại xóm Vì xã Thượng Cửu, Công ty CP Khoáng sản và luyện kim Thăng Long được giao địa bàn khai thác ở vị trí cao nhất so với các doanh nghiệp khác, doanh nghiệp đã mở đường, quy hoạch bãi đổ đất, đá sau khai thác để hoàn nguyên hiện trạng; xây dựng hồ chứa nước thải để tạo bồi lắng đất, xỉ sau tuyển quặng, đồng thời có kế hoạch trồng cây trên diện tích đã khai thác. Công ty đã sớm khắc phục những thiếu sót gây tình trạng sạt lở đất đá, xô lũ, bồi lấp đất nông nghiệp trong giai đoạn đầu bước vào khai thác. Các thiết bị mà công ty đang sử dụng được đánh giá là hiện đại nhất so với các doanh nghiệp cùng khai thác quặng sắt nên đã đạt năng suất, bảo đảm an toàn lao động, hạn chế tác động đến môi trường. Ông Phạm Lê Hùng, Tổng giám đốc Công ty cho biết: Doanh nghiệp đang triển khai việc xây dựng một nhà máy tinh luyện quặng thô sang nguyên liệu dạng cầu viên cho sản xuất thép với số vốn ngót trăm tỷ đồng.
Cùng với những nỗ lực kể trên, hoạt động khai thác, chế biến tài nguyên, khoáng sản ở Thanh Sơn đang đặt ra một số vấn đề cần quan tâm giải quyết. Tuy công tác quản lý khoáng sản và hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản được tăng cường một bước nhưng chưa chặt chẽ, thường xuyên; vẫn để xẩy ra tình trạng khai thác, thu gom quặng trái phép. Một số vấn đề liên quan đến hoạt động khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản trên địa bàn như ý thức chấp hành pháp luật của một số doanh nghiệp còn hạn chế; việc đào tạo và sử dụng lực lượng lao động là người địa phương, thực hiện quy định của pháp luật về lao động chưa được quan tâm; việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường chưa đầy đủ, chưa đánh giá kịp thời tác động của việc khai thác khoáng sản đối với môi trường đất, nước không khí ảnh hưởng đến sức khỏe và sản xuất của nhân dân ra sao. Một số doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khai thác đá sử dụng thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu nên đã hạn chế năng suất và luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn lao động. Trong các dự án, một số doanh nghiệp khai thác quặng sắt cam kết đầu tư công nghệ chế biến sâu để nâng cao giá trị khoáng sản nhưng thực tế việc này chưa được triển khai, chủ yếu mới chế biến quặng thô, gây lãng phí tài nguyên. Vấn đề trang bị dụng cụ bảo hộ, cải thiện điều kiện làm việc cho lao động khai thác khoáng sản cũng cần được quan tâm đầy đủ hơn. Đáng chú ý là tình trạng các phương tiện trọng tải lớn tham gia vận chuyển quặng trong lưu thông đã và đang hủy hoại nhiều tuyến đường trong đó có những tuyến đường Nhà nước đầu tư, đưa vào sử dụng chưa được bao lâu, gây nguy cơ mất an toàn giao thông; những biểu hiện diễn biến phức tạp về an ninh, trật tự xã hội có dấu hiệu phát sinh, gây bức xúc cho người dân các địa phương.
Với Thanh Sơn, khai thác và chế biến khoáng sản là một tiềm năng kinh kế lớn. Nếu có định hướng đúng, sự chỉ đạo và quản lý chặt chẽ theo quy định của pháp luật thì khai thác va chế biến khoáng sản sẽ góp phần giải quyết việc làm, thúc đẩy đổi mới cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhưng trước một số vấn đề đang đang đặt ra trong hoạt động khai thác, chế biến, vận chuyển khoáng sản đòi hỏi các cơ quan chức năng ở huyện Thanh Sơn sớm có sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở, doanh nghiệp cùng giải quyết, để việc sản xuất kinh doanh trên lĩnh vực này đảm bảo mục tiêu toàn diện, cả về kinh tế - xã hội, môi trường. Cả địa phương và doanh nghiệp không vì lợi ích trước mắt mà đánh mất đi tương lai phát triển bền vững, vì cộng đồng.
Đáp ứng nhu cầu phát triển giao thông, thủy lợi và các công trình xây dựng cơ bản, nguyên liệu cho sản xuất xi măng, trên địa bàn huyện Thanh Sơn có 8 doanh nghiệp là Công ty CP khai thác và chế biến đá Cự Đồng, Công ty TNHH khai thác đá Hương Cần, Xí nghiệp tư nhân xây dựng Liên Hợp, Công ty CP xây dựng Thành Công. Công ty CP xây dựng Thanh Vân, Công ty CP thi công cơ giới Chiến Thắng, Công ty TNHH phát triển Hùng Vương được phép khai thác đá...
Số liệu trên đây cho thấy, khai thác quặng sắt và đá xây dựng là hai ngành chủ yếu trong hoạt động khai thác khoáng sản ở Thanh Sơn. Ngoài ra còn có một số doanh nghiệp khai thác đất sét, dolomit-tal, secpentin, mica…tại 8 điểm mỏ khác.
Kể từ khi được cấp giấy phép, nhìn chung các doanh nghiệp đã tích cực triển khai dự án theo tiến độ. UBND huyện Thanh Sơn chỉ đạo các phòng, ban chức năng cùng chính quyền cơ sở phối hợp với doanh nghiệp trong việc giải phóng mặt bằng, cung cấp và đào tạo lao động, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, vệ sinh, an toàn lao động. Đến nay đã có 4 doanh nghiệp khai thác quặng sắt, quặng limonit như Công ty CP Thanh Nhàn, Công ty CP gang thép công nghiệp Việt Nam, Công ty CP Khoáng sản và luyện kim Thăng Long, Công ty CP Đầu tư và phát triển công nghiệp Hà Thái… đã hoàn thành việc lắp đặt dây chuyền thiết bị, tiến hành khai thác và đã có sản phẩm. Hai doanh nghiệp là Công ty CP luyện kim và khai khoáng Việt Đức, Công ty CP sản xuất và thương mại Tân Liên Thành đang triển khai thủ tục thuê đất, giải phóng mặt bằng, làm đường giao thông, xây dựng đập nước xử lý môi trường…
Theo ông Nguyễn Hữu Tám, Trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường huyện Thanh Sơn: Trong thời gian qua, hoạt động khai thác, chế biến và kinh doanh khoáng sản trên địa bàn huyện cơ bản thực hiện đúng các quy định của pháp luật. Các doanh nghiệp khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản đã cung cấp một phần nguyên liệu cho sản xuất, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động và có đóng góp vào ngân sách Nhà nước. Một số doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư công nghệ, thiết bị khai thác, chế biến sâu để nâng cao giá trị khoáng sản phục vụ sử dụng nội địa và xuất khẩu; đồng thời có những giải pháp hữu hiệu hạn chế tác động đến môi trường. Công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động khoáng sản đã được quan tâm nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác, kinh doanh trái phép, đảm bảo quyền lợi các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp. Ở một số xã có tài nguyên khoáng sản, khi có hoạt động khai thác đã tạo ra nhu cầu việc làm từ các doanh nghiệp và hoạt động dịch vụ, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhân dân, thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội. Một số doanh nghiệp đã bước đầu quan tâm đến lợi ích của nhân dân địa phương bằng việc tham gia làm đường giao thông, đầu tư xây dựng công trình văn hóa, phúc lợi nhằm tạo sự phát triển bền vững.
Đến thăm khai trường của Công ty CP đầu tư và phát triển công nghiệp Hà Thái, chúng tôi thấy doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư máy móc, thiết bị; xây dựng hệ thống cấp nước và xử lý nước thải khép kín để việc khai thác, chế biến không gây ảnh hưởng đến môi trường. Tại xóm Vì xã Thượng Cửu, Công ty CP Khoáng sản và luyện kim Thăng Long được giao địa bàn khai thác ở vị trí cao nhất so với các doanh nghiệp khác, doanh nghiệp đã mở đường, quy hoạch bãi đổ đất, đá sau khai thác để hoàn nguyên hiện trạng; xây dựng hồ chứa nước thải để tạo bồi lắng đất, xỉ sau tuyển quặng, đồng thời có kế hoạch trồng cây trên diện tích đã khai thác. Công ty đã sớm khắc phục những thiếu sót gây tình trạng sạt lở đất đá, xô lũ, bồi lấp đất nông nghiệp trong giai đoạn đầu bước vào khai thác. Các thiết bị mà công ty đang sử dụng được đánh giá là hiện đại nhất so với các doanh nghiệp cùng khai thác quặng sắt nên đã đạt năng suất, bảo đảm an toàn lao động, hạn chế tác động đến môi trường. Ông Phạm Lê Hùng, Tổng giám đốc Công ty cho biết: Doanh nghiệp đang triển khai việc xây dựng một nhà máy tinh luyện quặng thô sang nguyên liệu dạng cầu viên cho sản xuất thép với số vốn ngót trăm tỷ đồng.
Cùng với những nỗ lực kể trên, hoạt động khai thác, chế biến tài nguyên, khoáng sản ở Thanh Sơn đang đặt ra một số vấn đề cần quan tâm giải quyết. Tuy công tác quản lý khoáng sản và hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản được tăng cường một bước nhưng chưa chặt chẽ, thường xuyên; vẫn để xẩy ra tình trạng khai thác, thu gom quặng trái phép. Một số vấn đề liên quan đến hoạt động khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản trên địa bàn như ý thức chấp hành pháp luật của một số doanh nghiệp còn hạn chế; việc đào tạo và sử dụng lực lượng lao động là người địa phương, thực hiện quy định của pháp luật về lao động chưa được quan tâm; việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường chưa đầy đủ, chưa đánh giá kịp thời tác động của việc khai thác khoáng sản đối với môi trường đất, nước không khí ảnh hưởng đến sức khỏe và sản xuất của nhân dân ra sao. Một số doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khai thác đá sử dụng thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu nên đã hạn chế năng suất và luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn lao động. Trong các dự án, một số doanh nghiệp khai thác quặng sắt cam kết đầu tư công nghệ chế biến sâu để nâng cao giá trị khoáng sản nhưng thực tế việc này chưa được triển khai, chủ yếu mới chế biến quặng thô, gây lãng phí tài nguyên. Vấn đề trang bị dụng cụ bảo hộ, cải thiện điều kiện làm việc cho lao động khai thác khoáng sản cũng cần được quan tâm đầy đủ hơn. Đáng chú ý là tình trạng các phương tiện trọng tải lớn tham gia vận chuyển quặng trong lưu thông đã và đang hủy hoại nhiều tuyến đường trong đó có những tuyến đường Nhà nước đầu tư, đưa vào sử dụng chưa được bao lâu, gây nguy cơ mất an toàn giao thông; những biểu hiện diễn biến phức tạp về an ninh, trật tự xã hội có dấu hiệu phát sinh, gây bức xúc cho người dân các địa phương.
Với Thanh Sơn, khai thác và chế biến khoáng sản là một tiềm năng kinh kế lớn. Nếu có định hướng đúng, sự chỉ đạo và quản lý chặt chẽ theo quy định của pháp luật thì khai thác va chế biến khoáng sản sẽ góp phần giải quyết việc làm, thúc đẩy đổi mới cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhưng trước một số vấn đề đang đang đặt ra trong hoạt động khai thác, chế biến, vận chuyển khoáng sản đòi hỏi các cơ quan chức năng ở huyện Thanh Sơn sớm có sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở, doanh nghiệp cùng giải quyết, để việc sản xuất kinh doanh trên lĩnh vực này đảm bảo mục tiêu toàn diện, cả về kinh tế - xã hội, môi trường. Cả địa phương và doanh nghiệp không vì lợi ích trước mắt mà đánh mất đi tương lai phát triển bền vững, vì cộng đồng.
Tác giả bài viết: Trung tâm Lưu trữ và Thông tin