Phòng, chống dịch bệnh động vật là một trong các hoạt động thú y quan trọng; là giải pháp quyết định cho sự phát triển, tăng trưởng của ngành chăn nuôi. Theo Luật Thú y, nội dung phòng,chống dịch bệnh động vật bao gồm các hoạt động kỹ thuật như: Giám sát dịch bệnh, tiêm phòng vắc xin, khử trùng tiêu độc…và hoạt động về QLNN như chương trình, kế hoạch khống chế, thanh toán một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở động vật, bệnh truyền nhiễm truyền lây giữa người và động vật. Hoạt động phòng, chống dịch bệnh động vật phải có sự tham gia của các tổ chức, cá nhân, của cả Nhà nước và tư nhân; nhất là vai trò, trách nhiệm rất lớn của các hộ, chủ trang trại trong chăn nuôi vàvai trò QLNN của cơ quan chuyên ngànhthú y, đã giúp ngành chăn nuôi phát triển bền vững.
Thời gian qua, hoạt động phòng, chống dịch bệnh động vật đã đạt kết quả khá tốt. Các hộ, trang trại chăn nuôi đã chủ động trong giám sát dịch bệnh; tiêm phòng vắc xin, khử trùng tiêu độc cho đàn vật nuôi. Nhiều hoạt động QLNN đã được cơ quan chuyên ngành Thú y thực hiện hiệu quả như tham mưu cho UBND tỉnh ban hành 05 kế hoạch giai đoạn về phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: Cúm gia cầm, bệnh Dại chó, Lở mồm long móng, Dịch tả lợn Châu Phi, Viêm da nổi cục trên trâu, bò. Điển hình là hoạt động phòng, chống dập dịch bệnh Dịch tả lợn Châu Phi, đã giảm thiểu thiệt hại về kinh tế, đàn lợn hồi phục rất nhanh sau đại dịch, đã góp tăng trưởng của ngành chăn nuôi luôn đạt trên 4%/năm,giúp cho ngành nông nghiệp tăng trưởng vượt mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng đề ra (mục tiêu tăngtrung bình trên 3%/năm).
Song bước vào giai đoạn tới, có nhiều tác động, ảnh hưởng đến chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh. Chăn nuôi chuyển dần từ nhỏ lẻ, sang tập trung quy mô lớn; mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ chăn nuôi tập trung quy mô trang trại: Đàn lợn trên 50%, đàn gà đạt trên 45%, đàn trâu, bò đạt trên 10% tổng đàn (theo Kế hoạchsố 3778/KH-UBND ngày 26/9/2022 của UBND tỉnh). Dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: Cúm gia cầm, Lở mồm long móng, Tai xanh ở lợn, Dại chó mèo luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát; đặc biệt dịch bệnh Dịch tả lợn Châu Phi chưa có giải pháp khống chế đặc hiệu (chưa có vắc-xin thương mại); một số bệnh truyền nhiễm mới lây lan, gây thiệt hại lớn cho đàn vật nuôi (bệnh Viêm da nổi cục trên trâu, bò) là yếu tố tác động mạnh đến kết quả sản xuất chăn nuôi.
Vấn đề truy xuất nguồn gốc sản phẩm, vệ sinh an toàn thực phẩm, tồn dư kháng sinh, chất cấm và ô nhiễm vi sinh vật (Salmonella, Clostridium botulinum, Ecoli…)môi trường đang là những mối quan tâm chung của toàn xã hội, đã đặt ra cho công tác QLNN về chăn nuôi, thú y những yêu cầu thách thức mới. Một số quy định của Luật Chăn nuôi về đơn vị vật nuôi,điều kiện chăn nuôi trang trại, môi trường chăn nuôi buộc phải thực hiện. Như vậy, có thể thấy sẽ có nhiều biến động tác động đến hoạt động phòng chống dịch bệnh trong tình hình mới.
Để giảm thiểu tác động gây hại của biến đổi thời tiết khí hậu, dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm; nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống dịch bệnh cho đàn vật nuôi, thời gian tới cần tập trung một số giải pháp nhằm từng bước xã hội hóa phòng, chống dịch bệnh và tăng cường vai trò QLNN về chăn nuôi và thú y, cụ thể là:
Tiếp tục mở rộng giải pháp xã hội hóa trong các hoạt động cụ thể như giám sát, phát hiện dịch bệnh ngay từ cơ sở; tiêm phòng vắc-xin theo quy trình chăn nuôi; hoạt động vệ sinh, khử trùng tiêu độc được thực hiện thường xuyên trong các trang trại. Vai trò chủ động triển khai phải được các chủ hộ, chủ trang trại có trách nhiệm thực hiện theo hướng dẫn kỹ thuật của cơ quan chuyên môn. Từng bước thực hiện nhiệm vụ QLNN về chăn nuôi, đánh giá điều kiện chăn nuôi ở từng trang trại, cơ sở, hộ chăn nuôi lớn; gắn với các hoạt động kê khai chăn nuôi, giám sát, kiểm tra hoạt động phòng chống dịch bệnh. Hoạt động của cơ quan chuyên môn luôn song hành, gắn bó với sự tăng trưởng, thúc đẩy phát triển của các trang trại, hộ chăn nuôi.
Nâng cao vai trò của các cơ quan chuyên môn, các cấp chính quyền trong thực thi pháp luật về chăn nuôi, thú y; trong tổ chức triển khai các kế hoạch giai đoạn về phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: Cúm gia cầm, bệnh Dại chó, Lở mồm long móng, Dịch tả lợn Châu Phi, Viêm da nổi cục trên trâu, bò; triển khaiKế hoạch số 3778/KH-UBND ngày 26/9/2022 của UBND tỉnh về phát triển chăn nuôi trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2022-2025. Nhất là vai trò của chính quyền cấp huyện, xã trong triển khai các hoạt động cụ thể như kê khai chăn nuôi, đánh giá điều kiện chăn nuôi trang trại vừa, nhỏ; tiêm phòng vắc xintập trung theo đợt; giám sát, xử lý các ổ dịch bệnh bùng phát ngay từ cơ sở, khu dân cư; vai trò của các hộ, trang trại chăn nuôi trong xây dựng cơ sở an toàn dịch bệnh (ATDB), là tiền đề cho truy xuất nguồn gốc, xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi.
Tăng cường các hoạt động kiểm dịch động vật(KDĐV)ra khỏi địa bàn cấp tỉnh; gắn trình tự, thủ tục KDĐV với quản lý trang trại, các chuỗi sản phẩm có nguồn gốc từ động vật. Tổ chứcquản lý giết mổ, trong đó chú trọng quản lý cơ sở giết mổ nhỏ lẻ; xây dựng mạng lưới cơ sở giết mổ tập trung, từng bước hạn chế hoạt động giết mổ nhỏ lẻ, đưa vào mạng lưới cơ sở giết mổ tập trung. Thực hiện kiểm soát giết mổ(KSGM), tổ chức đào tạo lực lượng cán bộ chuyên môn làm KSGM; dần hình thành lực lượng chuyên nghiệp làm KSGMngay từ cơ sở, có sự quản lý của cơ quan chuyên môn. Triển khai hệ thống giám sát vệ sinh thú y, trong đó trọng tâm giám sát chất cấm, tồn dư kháng sinh, ô nhiễm vi sinh vật, nhằm đảm bảo vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm cho tiêu dùng; ngăn chặn lây lan dịch bệnh và đảm bảo vệ sinh môi trường.
Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền với nhiều nội dung, bằng nhiều hình thức, cách thức phù hợp. Trong đó, chú trọng thông tin qua hệ thống đài truyền thanh cơ sở, mạng xã hội (zalo, facebook, trang thông tin điện tử…), hội nghị, hội thảo tại khu dân cư. Xây dựng nội dung truyền thông cần ngắn gọn, xúc tích, dễ nhớ, dễ hiểu, phù hợp với nhiều đối tượng từ người già đến thế hệ trẻ. Chương trình thông tin tuyên truyền đảm bảo phù hợp với yêu cầu triển khai các hoạt động phòng, chống dịch bệnh, nhất là cần được tăng cường trong chiến dịch tiêm vắc xin tập trung, xử lý ổ dịch và trong giám sát vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm.
Để triển khai đạt hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chuyên môn với các lực lượng chức năng (Thú y, Y tế, Công an, Quản lý thị trường,..); với các cấp chính quyền cơ sở huyện, xã… nhất là với chính quyền cấp huyện trong triển khai các hoạt động phòng, chống dịch bệnh; trong kiểm tra, đôn đốc, giám sát, xử lý các vi phạm hành chính về chăn nuôi, thú y theo quy định.
Phòng chống dịch bệnh trong tình hình mới đòi hỏi phải triển khai tổng hòa các giải pháp; trong đó vai trò rất lớn của ngươi dân, chủ trang trại, hộ chăn nuôi chủ động triển khai các giải pháp ngay tại cơ sở. Các cơ quan Nhà nước đóng vai trò người hướng dẫn, định hướng, triển khai các hoạt động nhằm đảm bảo cho ngành chăn nuôi của tỉnh phát triển bền vững./.
Nguyễn Tất Thành - Chi cục trưởng chi cục CNTY Phú Thọ